Kατά το μήνα Δεκέμβριο του 2015, κάτοικοι του χωριού Τρέμουλη της περιοχής του Βούρκου,ενώ εκτελούσαν εργασίες για την κατασκευή Ιερού Ναού (εκκλησάκι αφιερωμένο στην Αγία Βαρβάρα) διαπίστωσαν στο χώρο των εργασιών διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα. Φυσικά που σταμάτησαν τις εργασίες ως που να αξιολογηθούν τα ευρήματα.

Σκοπός τους, ήταν να φτιάξουν ένα εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας, σε μια τοποθεσία που όπως έλεγαν οι συγχωριανοί τους βρίσκονταν πιο παλιά ο Ι.Ν της Αγίας Βαρβάρας, ενώ αργότερα έχει μεταφερθεί στην σημερινή τοποθεσία,μεταξύ των χωριών Τρέμουλη και Αλύκου.

Μαζί με τον γνωστό αρχαιολόγο,καθηγητή Δημήτρη Τσόντη,επισκεφτήκαμε το χώρο στις 27 δεκεμβρίου 2015. Σκοπός μας,να δούμε από κοντά και να εξετάσουμε τα ευρήματα. Μαζί μας ήταν και ο πρώην έπαρχος του Αλύκου κ. Βασίλης Ιωάννου, ο οποίος το τελευταίο διάστημα ασχολείται με τη συγκέντρωση ιστορικών στοιχείων για τα χωριά της περιοχής του.

Σύμφωνα με τους χωρικούς, στην τοποθεσία αυτή,βρίσκονταν παλαιότερα εκκλησία,αφιερωμένη στην Αγία Βαρβάρα. Απ΄εκεί,κατά τα τέλη του 17ου αρχές του 18ου αιώνα,μεταφέρθηκε και χτίστηκε στο σημερινό ύψωμα,μεταξύ Τρέμουλης και Αλύκου.

Τοποθεσία της παλιάς εκκλησίας.

Βρίσκεται ΒΑ του χωριού Τρέμουλη,εκεί που οι λοφίσκοι συναντούν τον κάμπο σε μικρό σχετικά ύψωμα.Τα χωράφια ανατολικά του λοφίσκου, ονομάζονται “Βαρβάρες”. ΄Ενα τοπωνύμιο που σχετίζεται με την παλιά εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας. Σύμφωνα με τους κατοίκους των χωριών Τρέμουλη και Αλύκο, τα χωράφια “Βαρβάρες” ανήκαν και ιδιοκτησιακά στον Ιερό Ναό.

Ο χώρος που έχουν πραγματοποιηθεί οι εκσκαφές με σκαπτικό,(για ισοπέδωση και διάνοιξη θεμελίων και όχι αρχαιολογικές ανασκαφές) βρίσκεται Ανατολικά του σημερινού Ναού της Αγίας Βαρβάρας, σε ύψωμα περίπου 15 μέτρων απ΄την επιφάνεια των χωραφιών. Αν και χαμηλό το ύψωμα,δεσπόζει σε όλον τον κάμπο ανατολικά.Γύρω στην περιοχή υπάρχουν αρκετές πηγές πόσιμου νερού και οι αγροτικές εκτάσεις είναι γόνιμες. Βορειοανατολικά και Ανατολικά των ερειπίων,αντικρίζει κανείς καθαρά τα χωριά Φοινίκη,Κρανιά,Κώσταρι,Μεσοπόταμος,Αρδάσοβα,Φυτώριο κ.ά. Ο χώρος που έγινε η παρέμβαση με το σκαπτικό καλύπτει μια επιφάνεια των 2000 τετραγωνικών.

Μερικά απ΄τα ευρήματα.

Στην επιφάνεια του οικοπέδου,βρέθηκαν σκορπισμένα διάφορα σπασμένα κεραμικά διαφόρων διαστάσεων,όπως 30Χ30Χ3 εκ. ΄Οπως φαίνεται είχαν χρησιμοποιηθεί σε τείχη κατασκευών. Βρέθηκαν επίσης τμήματα από κίονες και άλλες πέτρες που πιθανόν να ανήκαν σε εικονοστάσιο. Επίσης διακρίνονται οι βάσεις για κίονες από ασβεστόπετρα σκαλιστή,διαστάσεων 68Χ37Χ15 εκατοστών. Σε δύο απ΄τις βάσεις εξέχουν τα στηρίγματα από μόλυβδο,πάνω στις οποίες στηρίζονταν οι κίονες. Εξετάζοντας με προσοχή το υλικό γίνονται έκδηλα λίγα τμήματα απ΄το εικονάστιο. Υπάρχει μαρμάρινη πέτρα (τμήμα) διαστάσεων 57Χ36Χ16 εκ. σκαλιστή με δύο πλαίσια των 6 εκ. και των 5 εκ. ΄Ολη η επιφάνεια ήταν διάσπαρτη από κεραμικά, από πήλινα αγγεία, κεραμικά κατασκευής, πιθάρια κλπ.

Οι εκσκαφές που πραγματοποιήθηκαν έφεραν στο φως και κάποια τμήματα τειχών που ως τότε ήταν καλυμμένα από χώμα και άλλα μπάζα. Εξετάστηκε το πρώτο χτίριο- ερείπιο. Τα εξωτερικά του τείχη είναι πλάτους των 60 εκ. ενώ τα εσωτερικά χωρίσματα των 50 εκ. Η κατασκευή είναι από πέτρα και κεραμικά. Σύμφωνα με τις μετρήσεις που έγιναν,το πλάτος του χτιρίου φτάνει τα 17,70 μ. ενώ το υψηλότερο σημείο που σώζεται στα 2 μ. Χωρίζεται με δύο εσωτερικά τείχη δημιουργώντας τρείς εσωτερικούς χώρους.

Σε μικρή απόσταση απ΄το πρώτο χτίριο,ανατολικά προς τον κάμπο,βρέθηκε κι ένα άλλο πολύ πιο μικρό,διαστάσεων 6,8μ Χ 5,90 μ Χ6,10 μ. Είναι ορατές οι πόρτες προς βορά μήκους 1,34 μ, η δυτική 1 μ. πλάτους. Τα τείχη είναι πλάτους 60 εκ. ενώ το πάτωμα πλακόστρωτο.

Πρώτα συμπεράσματα.

Αν και δεν πραγματοποιήθηκαν ανασκαφές αρχαιολογικού χαρακτήρα ώστε να υπήρχαν μεγαλύτερες δυνατότητες εξέτασεις και ανάλυσης των ευρημάτων, βάσει αυτών που προέκυψαν μπορούμε να καταλήξουμε σε κάποια πρώτα συμπεράσματα. Στην περιοχή αυτή υπήρχε ένας παλιός οικισμός. Το γεγονός επιβεβαιώνουν και κάποιοι διασκορπισμένοι τάφοι στην πλαγιά δυτικά της συγκεκριμένης τοποθεσίας. Η ύπαρξη πηγών πόσιμου νερού διευκόλυνε τη ζωή των κατοίκων.

Σύμφωνα και με την άποψη του αρχαιολόγου Δημήτρη Τσόντη,έχουμε να κάνου με έναν οικισμό της Ρωμαϊκής περιόδου. Αργότερα,σε χώρο (χτίριο) δημόσιο, κατασκευάστηκε εκκλησία, κατά τα τέλη του 5ου αρχές του 6ου αιώνα. Σύμφωνα με τα πρώτα ευρήματα πιθανόν να έχουμε να κάνουμε με τρίκλιτη βασιλική.

΄Οπως είναι γνωστό, η περιοχή του Βούρκου,είναι κατοικημένοι από αρχαιοτάτους χρόνους. Η τοποθεσία για την οποία γίνεται λόγος,βρίσκεται σε μικρή απόσταση απ΄την αρχαία Φοινίκη. Μια σειρά μικρότερων οικισμών και πόλεων πλαισίωναν τη γνωστή απ΄όλους Φοινίκη, όπως ο Αγχιασμός (σημερινοί ΄Αγιοι Σαράντα) το Λυκούρσι, ο Μεσοπόταμος, η Κρανιά, η Αρδάσοβα, το Καστρί (Ντερμίσι) το Φανάρι,η Πλάκα κ.ά. Σε όλες αυτές τις τοποθεσίες έχουν ανακαλυφθεί αρκετά ευρήματα των ελληνιστικών χρόνων.

Μετά τον μαρασμό της Φοινίκης και την κατάχτηση της Ηπείρου απ΄τους Ρωμαίους,πολλές γαίες μεταξύ των άλλων πέρασαν στην ιδιοκτησία τους. Μια άλλη πόλη, το Βουθρωτό φαίνεται να αναπτύσεται όπως πληθυσμιακά και οικονομικά. Με την ρωμαϊκή κατοχή,το Βουθρωτό ανακηρύσεται απ΄το 44 – 45 π.Χ ρωμαϊκή αποικία. Ακόμα απ΄την περίοδο του Ιούλιου Καίσαρα,αρχίζουν οι προσπάθειες μεταφοράς εποίκων σε όλη την περιοχή του Βουθρωτού. Απ΄τον 1ο μ.Χ αιώνα, ρωμαίοι γαιοκτήμονες αρπάζουν τη γη όχι μόνον γύρω απ΄τον Βουθρωτό αλλά και τον κάμπο της Φοινίκης. Υπάρχουν διάφορες ιστορικές μαρτυρίες για εποίκους και στον κάμπο που εκτείνεται μεταξύ των χωριών Αρδάσοβα, Φυτώριο (Μαραφέντι) Ραχούλα και Τρέμουλη. Οι αποικίες αυτές είχαν αγροτικό και στρατιωτικό χαρακτήρα.

Τα Βουρκοχώρια έχουν βαθιές ρίζες στην ιστορία. Σημαντικό δεν είναι μόνον να γνωρίσουμε την ιστορία,αλλά και να προστατέψουμε την πολιτιστική μας παράδοση.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΦΕΙΡΑΤΗΣ