Από άμεσες ανακοινώσεις και έμμεσες πηγές πληροφορείται κανείς για το όψιμο «ενδιαφέρον» του Υπουργείου Πολιτισμού και του Ινστιτούτου Πολιτιστικών Μνημείων την έναρξη κάποιων έργων σε ναούς και μοναστήρια σε περιοχές του Αργυροκάστρου κ.α. Σε μια πρώτη ανάγνωση προφανώς φαίνεται μια κίνηση καλής θέλησης και θεμιτή ως προς τους στόχους. Σε μια δεύτερη ανάγνωση ωστόσο μπορεί κανείς να προσεγγίσει τα πραγματικά κίνητρα αυτού του υπερβάλλοντος ζήλου των κρατικών μηχανισμών και δομών.
Είναι δηλωτικές οι κινήσεις αυτές τις απροθυμίας της πολιτείας για να βρει επιτέλους θεσμική και οριστική λύση για το ζήτημα της ιδιοκτησίας αυτών των λατρευτικών κτισμάτων που αποτελούν με βάση την κείμενη νομοθεσία αλλά και τα ιστορικά δικαιώματα αναπόσπαστο τμήμα της περιουσιακής κατάστασης της Εκκλησίας μας. Επιλέγοντας μάλιστα κτίσματα εμβληματικά και σπουδαίας αξίας προφανώς θέλει να εντυπωσιάσει απ’ τη μια και απ’ την άλλη να κάνει επίδειξη επάρκειας στη συντήρηση τους και υπό καθεστώς ομιχλώδους κατοχής όπως την κληρονομούν κατόπιν της ολικής κομουνιστικής δήμευσης. Προκύπτει προφανώς και ζήτημα για την ΕΕΜ δεδομένου ότι πολλά βρίσκονται σε ενορίες και κοινότητες με αμιγή πληθυσμό ελληνικής καταγωγής και ιστορική παρουσία που συν τις άλλοις χαίρουν δικαιώματα αυτονόμου διαχείρισης της πνευματικής και πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Απ’ όσα γίνονται γνωστά η ανησυχία γίνεται ακόμη πιο έντονη δεδομένου ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και οι υπηρεσίες τους τα τελευταία χρόνια έχουν εντελώς διακόψει την επικοινωνία με την Εκκλησία και κινείται πάνω σ’ αυτά τα κτίσματα σχεδόν αυθαίρετα. Οι καλοί τρόποι μιας ευνομούμενης πολιτείας είναι ξένα στοιχεία στην υπόθεση αυτή και πάνω στη βιασύνη ώστε να επιδείξουν και επιβάλουν την κυριαρχία της πολιτείας έστω και με παραβιάσεις κανόνων καλής συμπεριφοράς και κατανόησης.
Απ’ τη μια δεν παραδίδουν τα κτίσματα αυτά και απ’ την άλλη αποβλέπουν σε μελλοντικές εξελίξεις στο πεδίο που αφορούν σε ενδεχόμενες ισχυρές χρηματοδοτήσεις απ’ το εξωτερικό για την προστασία και ανάδειξη όλου αυτού του πλούτου. Ωστόσο όμως δυναμιτίζοντας το κλίμα και την ατμόσφαιρα μπροστά σε πρόσκαιρα και μικρού μεγέθους οικονομικά οφέλη, μικροπολιτικά συμφέροντα ή ακόμη και εγωιστικές νοοτροπίες κύκλων των μηχανισμών του ΥπΠο στην ουσία αποξενώνουν τις τοπικές κοινωνίες που όχι μόνο έχουν δικαιώματα πάνω σ’ αυτά τα κτίσματα αλλά και θα περιβάλουν με φροντίδα μελλοντικά διαιωνίζοντας τα αποτελέσματα των αναστηλωτικών επεμβάσεων.
Υπερβάλλον ζήλος λοιπόν προκειμένου αγγίξουν ευαίσθητες χορδές μέσα στο χώρο ης ΕΕΜ και δημιουργήσουν νέα τετελεσμένα κατοχής σε κτίσματα της Ορθοδόξου λατρείας που ανήκουν σ’ αυτή.
Δεν είναι όμως μόνο αυτή η διάσταση της προκλητικότητας των βεβιασμένων ζηλωτών της πολιτιστικής κληρονομιάς στα Τίρανα. Υπάρχει και κίνδυνος ως προς την ποιότητα των επεμβάσεων, του αποτελέσματος και της συνάφειας με τις σύγχρονες τεχνικές και κανόνες επεμβάσεων. Ορισμένα απ’ τα έργα για το οποία υπάρχουν ανακοινώσεις είναι μοναδικά. Ειδικά θα αναφέρουμε το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο Μεσοπόταμο και το Γενέθλιο της Παναγίας στην Επισκοπή. Το ότι αυτά βρίσκονται στην επικράτεια της Αλβανίας δεν σημαίνει ότι έχουν απολέσει τη διάσταση τμήματος της παγκόσμιας Ορθόδοξης κληρονομιάς στο χώρο της ναοδομίας, της αρχιτεκτονικής, των εικαστικών κ.α. Όντας μοναδικά ως προς το χαρακτήρα τους ίσα – ίσα προσλαμβάνουν πιο έντονο ενδιαφέρον. Ως εκ τούτου δεν δύναται να αποτελούν σημεία επίδειξης ερασιτεχνισμού και αναστηλωτικών πειραμάτων. Το Μοναστήρι στο Μεσοπόταμο ήδη και κατά δημόσια ομολογία κορυφαίων επιστημόνων στο πεδίο έχει υποστεί ζημιές από τέτοιες μη αντιστρέψιμες επεμβάσεις τολμηρών ημιμαθών. Τα αποτελέσματα επέμβασης στο Γενέθλιο της Παναγίας στο Λάμποβο του Σταυρού τα περασμένα δύο χρόνια είναι ευάλωτα και ακόμη δεν υπάρχει η θετική κριτική έγκριση.
Η επιβεβλημένη αναζήτηση έως εξάντληση διεθνούς εμπειρίας, συμμετοχής στη μελέτη και την εκτέλεση ειδικού επιστημονικού προσωπικού απ’ το εξωτερικό είναι κάτι ξένο στα περιβάλλοντα των Τιράνων που τα αντιμετωπίζουν όλα με το σύνδρομο του τριτοετούς φοιτητή της ιατρικής. Και στις προκείμενες περιπτώσεις εφόσον θα επικρατούσε η απαραίτητη συνεννόηση και η καλή πρόθεση επιστήμονες και κέντρα που συσσωρεύουν πολυετή γνώση στην Ελλάδα αλλά και αλλού χάριν της ευαισθησίας και του κύρους του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου θα υπήρχε πλούσια υποστήριξη στην ανάληψη τέτοιων ευαίσθητων αναστηλωτικών εγχειρημάτων.
