Η πολύπαθη περιοχή των Βαλκανίων, μία περιοχή η οποία «παράγει» περισσότερη ιστορία από όση μπορεί να «απορροφήσει», φαίνεται να βρίσκεται σε ένα νέο σταυροδρόμι της ιστορικής της πορείας, το οποίο μπορεί να οδηγήσει είτε προς την πρόοδο και την ειρήνη είτε προς την οικονομική ανέχεια και την πολεμική περιπέτεια.
Του Δρ. Γεώργιου Φίλη*
Στην περιοχή της ορεινής Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και στα στενά του Σεράγεβο άναψε η σπίθα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, το αποτέλεσμα και οι μεταπολεμικές διευθετήσεις του οποίου οδήγησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τα βουνά τη Πίνδου και τον πόλεμο των Ελλήνων κατά των Ελλήνων ξεπήδησε η έννοια της ανάσχεσης του «κομμουνιστικού κινδύνου» και η προσπάθεια των ΗΠΑ μέσω του δόγματος Τρούμαν αλλά και μετά με το σχέδιο Μάρσαλ να προστατεύσουν και να ανοικοδομήσουν την δυτική Ευρώπη.
Τέλος, στην περιοχή των Βαλκανίων η λήξη του Ψυχρού Πολέμου σηματοδότησε την αρχή της μεγαλύτερης πολεμικής σύγκρουσης στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η οποία δεν είναι άλλη από την διαδικασία διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας και το δράμα των διαδοχικών πολεμικών συγκρούσεων που αυτή επέφερε στους λαούς της περιοχής.
Η θερμή αυτή περίοδος έληξε με μία επί της ουσίας προσωρινή διευθέτηση των περισσότερων προβλημάτων της περιοχής. Πέραν της κατά τα φαινόμενα οριστικής διευθέτησης της οριογραμμής μεταξύ της Σερβίας και της Κροατίας και την απομάκρυνση της Σλοβενίας αλλά και έως ενός σημείου του Μαυροβουνίου από την «διακεκαυμένη ζώνη», τα υπόλοιπα θέματα όπως αυτά έχουν ανακύψει την περίοδο 1991-1999 παραμένουν ανοιχτά και μάλλον αναζωπυρώνονται με εντυπωσιακό τρόπο και σχεδόν ταυτόχρονα.
Ποιο συγκεκριμένα, τα φλέγοντα θέματα έχουν να κάνουν κατά κύριο λόγο με τέσσερεις χώρες την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Σερβία, την Αλβανία, τα Σκόπια και μία υπό όρους χώρα το Κόσσοβο. Εμπλέκουν συγκεκριμένες εθνο-θρησκευτικές ομάδες, Σέρβους, Κροάτες, Μουσουλμάνους Βόσνιους, Αλβανούς και Σλάβους των Σκοπίων.
Επηρεάζονται από μεσαίους και μεγάλους γεωπολιτικούς εθνικούς, υπερεθνικούς και διεθνικούς δρώντες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γερμανία, η Τουρκία, η Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ, η Κίνα, το εξτρεμιστικό Ισλάμ ενώ τεράστια γεωοικονομικά σχέδια αναπτύσσονται για την περιοχή με σκοπό είτε να «ενοποιήσουν» την Ευρασία όπως το σχέδιο διαπλάτυνσης του Αξιού ποταμού και σύνδεσής του με τον Δούναβη που θα βοηθήσει στην μεταφορά προϊόντων από την Κίνα στην Γερμανική Κεντρευρώπη, είτε να «διαχωρίσουν» την Ευρασία, όπως τα σχέδια δημιουργίας αγωγών από την Κασπία και την Ανατολική Μεσόγειο που σκοπό έχουν να μειώσουν την εξάρτηση της Ευρώπης από τους φυσικούς πόρους της Ρωσίας.
Μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Πέραν της Συμφωνίας των Πρεσπών που σκοπό έχει να μειώσει τον κίνδυνο διάλυσης της χώρας αυτής μέσω της σύνδεσής της με τους ευρωαπλαντικούς θεσμούς, αλλά και να διευκολύνει την υλοποίηση του προαναφερθέντος σχεδίου για τον Αξιό, ανεξαρτήτως του κόστους που πλήρωσε η χώρα μας, μία σειρά εξελίξεων καταγράφονται στην περιοχή.
Η Αλβανία και το Κόσσοβο φαίνεται πως έχουν μπει σε μία διαδικασία ενοποίησης η οποία de facto σημαίνει όχι απλώς αλλαγή εσωτερικών συνόρων στην περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας αλλά και μεταβολή συνόρων με άλλη χώρα της περιοχής. Η ανταλλαγή δηλώσεων και επιστολών μεταξύ Κοσσόβου, Σερβίας και ΗΠΑ αναφορικά με την πιθανότητα ανταλλαγής εδαφών για μία μόνιμη ειρήνη καταδεικνύει και την αλλαγή στρατηγικής των ΗΠΑ στο θέμα αυτό.
Είναι όμως ξεκάθαρο πως η Σερβία, για να αποδεχτεί την παραίτησή της από το 90% του Κοσσόβου και ίσως τη παράδοσης της κοιλάδας του Πρέσεβο στο Κόσσοβο θα λάβει την περιοχή του βόρειου Κοσσόβου ενώ θα απαιτήσει την ένωση στην μητέρα-πατρίδα και των Σερβοβοσνίων. Το πως θα αντιδράσουν οι Κροάτες και οι Μουσουλμάνοι της χώρα αυτής παραμένει ένα ζήτημα.
Με λίγα λόγια τα νέα Βαλκάνια μετά από έναν δεύτερο γύρο διευθετήσεων οι οποίες πιθανότατα θα περιλαμβάνουν συνοριακές αλλαγές στην Σερβία, Αλβανία/Κόσσοβο και Βοσνία Ερζεγοβίνη να μην θυμίζουν σε τίποτα την σημερινή πραγματικότητα. Μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο, η επιβίωση των Σκοπίων ακόμα και μέσα στο ΝΑΤΟ τίθεται υπό αμφισβήτηση, ενώ είναι ξεκάθαρο πως κάθε πρόβλημα στην χώρα αυτή θα εμπλέξει άμεσα τόσο την Βουλγαρία όσο και την Ελλάδα.
Ο τροχός της ιστορίας για ακόμα μία φορά κυλάει στα Βαλκάνια όπου ένα «ξεκαθάρισμα» λογαριασμών επίκειται με σκοπό να οδηγήσει σε πιο ομοιογενή κράτη-έθνη και στην εξάλειψη πολυεθνικών-ημιθανών γεωπολιτικών εξαμβλωμάτων. Το κατά πόσο η διαδικασία αυτή θα ολοκληρωθεί με ειρηνικό τρόπο ή με τη βία παραμένει ένα ερώτημα. Δυστυχώς η ιστορία στην περιοχή μας αποδεικνύει πως η «κάθαρση» έρχεται μέσω του δράματος και της αναταραχής. Ας είμαστε έτοιμοι λοιπόν.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία εφημερίδα ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ*
https://www.defence-point.gr
