Αύριο (και από σήμερα το απόγευμα για την ακρίβεια) η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Μαρτυρίου του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Πρόκειται για έναν άγιο ζωντανά συνδεδεμένο και τόσο οικείο ειδικά για τους Ορθοδόξους στο χώρο μας και ευρύτερα της κατ Αλβανίαν Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Προστάτης εξ άλλου της Ιεράς Μητροπόλεως Αργυροκάστρου, με τόσες στάσεις στις περιοδείες του σε πολλά χωριά μας που η παράδοση τα διατηρεί σαν να συνέβησαν χθες και κυρίως με τον Τάφο και το Μοναστήρι του στο Κολικόντασι της Μουζακιάς. Από πέρυσι μάλιστα με τη φροντίδα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου εντοπίστηκε και το σημείο που ο Άγιος απαγχονίστηκε, στο χωριό Μόγιαλι του Φίερι, δίπλα στον Άψω (Σέμαν), όπου ανυψώθηκε μεγάλος ξύλινος Σταυρός.
Εμείς επιλέξαμε να αναρτήσουμε μια φωτογραφία με εικονογράφηση του Αγίου Κοσμά, στο κάτω μέρος του λιθόκτιστου Εικονοστασίου στην ιστορική Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην περιοχή Σκουταρά της Χιμάρας. Ο Άγιος Κοσμάς κυριολεκτικά είναι παρόν στη Μονή, τόσο διότι η ιστορία μας διασώζει μέριμνα του για το Μοναστήρι αυτό, όσο και απ’ την εικόνα που το επιβεβαιώνει.
Δεν είναι μια αγιογράφηση σπουδαίας τέχνης αλλά εν τούτοις έχει σπουδαία ιστορική διάσταση. Το Μοναστήρι τεκμηριώνεται ότι επισκευάσθηκε ουσιαστικά το 1857 οπότε μπορούμε να εικάσουμε βάσιμα ότι τότε έγινε και η τοιχογραφία που παρουσιάζουμε. Η μνήμη για τη διέλευση από εκεί του Ιεραποστόλου Αγίου είναι ζωντανή αρκετές δεκαετίες μετά και ο σεβασμός που του αποδίδεται ως αγίου της Εκκλησίας πολύ πριν το Οικουμενικό Πατριαρχείο επισήμως τον κατατάξει στο Αγιολόγιο.
Ο ιστοριοδίφης γιατρός Λάμπρος Σπύρου, απ’ το Βούνο της Χιμάρας ( Η Χειμάρρα σελ. 36) γράφει σχετικά με την στάση του Αγίου Κοσμά στη συγκεκριμένη περιοχή: «…εις στο σημείον αυτό (Βίσσα, όπου είχε εγκατασταθεί με την οικογένεια του ο παππά Ευστράτιος Σάββας και είχε διαμάχες με τον Δ. Κούστα, βοσκό σ.σ.) πιστεύεται ότι εστάθη κατά την διέλευσιν του ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, όστις γνωρίζων τα μεταξύ των δύο οικογενειών διενέξεις, συνέστησε εις τους αρχηγούς των οικογενειών Δ. Κούστα και Πρίφτη, όπως εγκαταλείψουν την περιοχή, διότι αυτή δια πράξεως του Πατριαρχείου ανήκει εις το Μοναστήρι του Σκουταρά, μεταναστεύσουν εις πλησίον χωριό Βούνος, όπου καθόρισε και τας περιοχάς των…
…Πράγματι ο Δ. Κούστας εγκαταστάθη στην ανατολική ράχην του χωρίου… ο δε Πρίφτης εις την δυτικήν πλευράν…
…Έκτοτε η περιοχή αυτή περιήλθεν εις την κυριαρχίαν του Μοναστηριού…».
Σε ότι αφορά το ιστορικό του Μοναστηριού και πολύ σύντομα ας προσθέσουμε αναφορά του Π. Αραβαντινού απ’ το «Περιγραφή της Ηπείρου», Μέρος Γ, σελ. 157:
«… Το Σκονταρά (μοναστήριον), κείμενον εν οροπεδίω κατάφυτο και πλήρη δρυών εις θέσιν σχήμα αμφιθεάτρου έχουσαν. Απέχει της θαλλάσης περί την μίαν ώρας και τοσούτον προς δυσμάς της Χειμάρρας αφίσταται, από δε του Βούνου μίαν ωσαύτως ώραν προς μεσημβρίαν. Εικάζεται ότι εκτίσθη προ τεσσάρων αιώνων (άρα 140ς αιώνας σ.σ.), και διαρραγέν από σεισμών επεσκευάσθη κατά το 1857. Συντηρείται δε υπό των προσόδων του καρπού των δρυών της περιοχής…».
