Για όσους ενδιαφέρει η ιστορία συγκρότησης κομουνιστικού κινήματος στην Αλβανία τη δεκαετία του 1930-40 είναι γνωστός εξ άλλου ο ρόλος των ομάδων αριστερών αντιλήψεων στην Κορυτσά. Από εκεί ξεκίνησε η διάχυση σχετικής ιδεολογίας και η σχετική συγκροτημένη αντίδραση για δικαιώματα της εργατικής τάξης και άλλα σχετικά. Δεν ήταν μόνο ότι εκεί υφίσταντο οι αντικειμενικές συνθήκες καθώς ήταν η μόνο περιοχή που γνώριζε τα αρχικά χαρακτηριστικά αστικής δομής της οικονομίας και κοινωνίας.
Αφορούσε κυρίως την εγγύτητα της περιοχής με τη Θεσσαλονίκη, όπου είχε πολύ νωρίς ξεκινήσει το οργανωμένο εργατικό κίνημα. Εκεί οι μεγάλες οικογένειες της Κορυτσάς έστελναν προς εκπαίδευση τα παιδιά τους και έτσι δημιουργήθηκαν και τα σχετικά δίκτυα επαφής με τις ιδέες της κοινωνικής προόδου και σοσιαλδημοκρατίας.
Απ’ την άποψη αυτή ένα ιστορικό ντοκουμέντο μαρτυρά και την εισαγωγή του ιδεολογικού έντυπου υλικού στην περιοχή της Κορυτσάς και ευρύτερα στην Αλβανία. Η Ελληνική γλώσσα κατά συνέπεια αφορά και το πεδίο αυτό της διάχυσης αριστερής φιλολογίας και του μαρξισμού σε θεωρητικό επίπεδο. Ο Ενβέρ Χότζα, τον οποίο ακριβώς οι κομουνιστές της Κορυτσάς επέλεξαν για επικεφαλής του Κομουνιστικού Κόμματος Αλβανίας, καθ υπόδειξη μάλλον των Γιουγκοσλάβων κομουνιστών του Τίτο, φρόντισε πολύ νωρίς να εξοντώσει ακριβώς τους συντρόφους του με καταγωγή απ’ την Κορυτσά. Πρώτα γιατί αυτοί υπερτερούσαν αυτού σε θεωρητική κατάρτιση και δευτερεύοντος για να στεγανοποιήσει το κομματικό περιβάλλον από ελληνικές επιρροές.
Το έγγραφο αφορά ενημέρωση της Νομαρχίας Κορυτσάς προς το Υπουργείο Εσωτερικών του Ζώγκου για την εισαγωγή βιβλίων κομουνιστικού περιεχομένου στην περιοχή, απ’ τη Θεσσαλονίκη. Να παρατηρηθεί ότι οι τίτλοι βιβλίων που εισάγονται δεν έχουν σημασία μόνο ότι είναι στην ελληνική γλώσσα αλλά κυρίως για το γεγονός ότι αναφέρονται σε πολύ ανώτερα για το επίπεδο της Αλβανίας την εποχή εκείνη ζητήματα φιλοσοφίας των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων.
Σχετικό εξ άλλου είναι και αυτό που αφορά σε τηλεγράφημα – εντολή του Υπουργείου Εσωτερικών της κυβέρνησης των Τιράνων για την απαγόρευση συναθροίσεων σε καφενεία με ραδιόφωνο την ώρα που ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Μόσχας μετέδιδε την εκπομπή του στην Ελληνική.
Σε μετάφραση τα προαναφερόμενα έγγραφα απ’ το Κρατικό Ιστορικό Αρχείο του Κράτους:
«Παράρτημα 2, Φάκελος 1, Έγγραφο αρ. 16/246
19 Μάη 1936
Νομάρχης Κορυτσάς προς Υπουργείο Εσωτερικών
… Σε ειδικό πακέτο συσκευασμένα, λαμβάνουμε την τιμή να παραθέσουμε του υμετέρου Υπουργείου τα ελληνικά βιβλία που ακολούθως αναφέρονται … με την παράκληση ώστε να μελετηθούν και μας κοινοποιηθούν ο τρόπος ενέργειας:
1) Ο Λένιν για τη γυναίκα
2) Η οικογένεια και το κομουνιστικό πολίτευμα
3) Πολιτική Οικονομία, τομ.1
4) Μεταρρύθμιση κι επανάσταση
5) Οι σοσιαλιστές και ο πόλεμος
6) Ο φασισμός και οι νέοι
7) Πολιτική Οικονομία, τομ.2
8) Η επίθεση του φασισμού και τα καθήκοντα της κομουνιστικής διάθεσης στην πάλη για την ενότητα της εργατικής τάξης ενάντια στο φασισμό
9) Μέθοδος και τακτική των επαναστατικών συνδικάτων
10) Κατά της σοσιαλδημοκρατίας
… Ο ΝΟΜΑΡΧΗΣ»
«Παράρτημα 2, Φάκελος 1, Αρ. Εγγράφου 794
12 Μάη 1936
Υπουργείο Εσωτερικών προς Νομαρχίες Αργυροκάστρου, Αυλώνας, Βερατίου, Ελμπασάν, Δυρραχίου, Σκόδρας, Τιράνων
Πληροφορούμαστε ότι στις ώρες 21 κ.α., ο Σταθμός της Μόσχας μεταδίδει ειδήσεις και μπολσεβίκικη προπαγάνδα στην Ελληνική γλώσσα και οι ακροατές συγκεντρώνονται γύρω απ’ τα ραδιόφωνα σε δημόσιους χώρους για να ακροαστούν αυτές τις επιβλαβείς φλυαρίες.
Διατάζουμε ώστε να κληθούν κατά σειρά οι ιδιοκτήτες τέτοιων καταστημάτων και να τους δοθεί εντολή όπως μην ανοίγουν στο εξής το Σταθμό της Μόσχας και σε καμιά ώρα.
Για τους παραβάτες της εντολής αυτής να ληφθούν αυστηρά μέτρα.
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ»
Συνδεδεμένη με αυτό το έγγραφο η ακόλουθη εντολή Υπουργού Εσωτερικών:
«Παράρτημα 2, Φάκελος 1, Έγγραφο αρ. 4242
16 Μάη 1936
Απόρρητο
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΕΝΤΟΛΗ αρ. 119
Προς όλες τις Νομαρχίες
Προς ενημέρωση και κοινές ενέργειες
Διαθέτουμε πληροφορίες ότι στα δημόσια καφενεία που έχουν ραδιοφωνικές συσκευές πολλές φορές ανοίγουν Σταθμούς της κομουνιστικής Ρωσίας.
Είναι πολύ καλά γνωστό ότι οι σταθμοί αυτοί ασχολούνται μόνο με μεταδόσεις κομουνιστικής προπαγάνδας, και, εφόσον ο κομουνισμός στην Αλβανία είναι απαγορευμένος εννοείται ότι και οι μεταδόσεις των σοβιετικών σταθμών απαγορεύεται να ακούονται.
Διατάξτε για το λόγο αυτό όλα τα δημόσια καταστήματα που διαθέτουν ραδιόφωνα να σταματήσουν κατηγορηματικά τις συνδέσεις με τους σοβιετικούς σταθμούς, διότι αλλιώτικα οι ιδιοκτήτες τους για πρώτη φορά θα τους καταβληθεί πρόστιμο με βάση το άρθρο 63 του Νόμου περί διοίκησης ως ανυπάκουοι στις εντολές, σε περίπτωση δε επανάληψης, θεωρώντας τους ως επιθετικούς προπαγανδιστές, θα σταλούν σε δίκη πολιτικών υποθέσεων.
Στους ιδιοκτήτες να γίνει γνωστή η εντολή τούτη, παίρνοντας τους τις υπογραφές.
Στην άλλη πλευρά, τα όργανα δημόσιας ασφάλειας θα πρέπει να επιβλέπουν τα όσα προαναφέρονται.
Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ»
