Γρηγόριος ο Αργυροκαστρίτης κι η Επανάσταση της Εύβοιας

Δημοσιεύθηκε: 24/03/2020 12:53 Τελευταία Ενημέρωση: 24/03/2020 12:53 Από: Tachydromos

Επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης, αύριο μαζί με τον Ευαγγελισμό της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η πλέον χαρούμενη είδηση που έλαβε η ανθρωπότητα, αυτή της ελεύσεως του Υιού του Θεού που ανύψωσε τον άνθρωπο στην αιωνιότητα. Και μια αχτίδα φωτός για τον Ελληνισμό και την περιοχή ευρύτερα μέσα στο σκοτάδι της Όθωμανοκρατίας που είχε σβήσει από αιώνες κάθε ικμάδα ελευθερίας και ανθρωπισμού. Συνεπείς με την ιστορία οι Έλληνες για να κρατούν αναμμένη τη λαμπάδα της ελπίδας, της προόδου, της ελευθερίας.

Ως ένα μικρό αφιέρωμα στην Επέτειο αναδημοσιεύουμε αποσπάσματα απ’ την εξαίρετη μονογραφία του Φάνη Μηχαλόπουλου για μια προσωπικότητα του τόπου μας, της Β. Ηπείρου, τον Επίσκοπο Ευρίπου, Γρηγόριο τον Αργυροκαστρίτη, που μετείχε ενεργά στον ξεσηκωμό των Ελλήνων. Ειδικά επιλέξαμε αποσπάσματα που αναφέρονται στην ανταπόκριση στο κάλεσμα του Γρηγορίου παλικαριών απ’ το Αργυρόκαστρο, και τη Χιμάρα, το Χόρμοβο και τη Λητζουριά, που θυσιάστηκαν σε μια απ’ τις εστίες της Ελληνικής Επανάστασης, εκεί στην Εύβοια και τη Χαλκίδα.

Απόδειξη και τούτα τα ελάχιστα όχι απλά τη σχέση και τη σύνδεση με το Έθνος κι αυτών των αρβανιτόφωνων Ελλήνων, αλλά του μίσους που έτρεφαν για τον σκοταδισμό του Μωάμεθ και τον πόθο για ελευθερία απ’ τους Τούρκους δυνάστες της Πατρίδας.

Η πολεμική τους τέχνη, η φλόγα που έκαιγε μέσα τους για το Χριστό και την Πατρίδα, η πίστη που τους κρατούσε θερμή με το λόγο και το παράδειγμα του ο Επίσκοπος Γρηγόριος, τους κατέστησε όχι απλά πολύτιμους στις πολεμικές συγκρούσεις αλλά ήρωες στο βωμό της ελευθερίας.

Είναι ελάχιστα όσα ακολουθούν και τόσα πολλά άλλα υπάρχουν που μας κάνουν περήφανους καθώς η ιδιαίτερη μας πατρίδα ποτέ δεν έπαψε να είναι πρώτη στα καλέσματα του Έθνους και να προσφέρει στο δέντρο των υπέρ πίστεως και πατρίδας πεσόντων!

«Αντικείμενο της μελέτης είναι η εξιστόρηση της δράσης μιας λησμονημένης κι αδικημένης προσωπικότητας, που πρόσφερε ύψιστες υπηρεσίες, τόσο στον απελευθερωτικόν αγώνα του ΄21, όσο και στην αναγέννηση της Βαλκανικής. Πρόκειται για τη ζωή και το έργο του μητροπολίτη Γρηγόριου Αργυροκαστρίτη, που πρωτοστάτησε στην επανάσταση της Εύβοιας κι έγινε ο μεγαλύτερος αναγεννητής της αρβανίτικης φυλής, όταν βρίσκονταν στην απαισιώτερη βαρβαρότητα κι αμάθεια, και μαζί ο θεμελιωτής της φιλολογίας της. Όπως τόσοι άλλοι ρηξικέλευθοι και μεγαλοπράγμονες κληρικοί, όπως ο μεγάλος Πατριάρχης Κύριλλος ο Λούκαρης, Ιωασάφ ο «μεγαλοπρεπής», Σωφρόνιος ο Β’, έτσι κι ο Γρηγόριος ήταν Βορειοηπειρώτης κι από την πόλη εκείνη, που φημίζονταν για τη μικρή μα τόσο σημαντική ελληνική κοινότητα του Αργυροκάστρου…

Αποφεύγοντας οι περισσότεροι Έλληνες την τουρκοαλβανική βαρβαρότητα πήγαιναν στα ξένα, όπου πλουτούσαν, μη ξεχνώντας ποτέ την πατρίδα τους. Έτσι συστήθηκε το σχολείο του Αργυροκάστρου, από συνεισφορές των ξενιτεμένων παιδιών του κι από δωρεές των ντόπιων, τα 1636, ένα από τα παλαιότερα κέντρα της νεοελληνικής αναγέννησης. Εκατοντάδες μαθητών σπούδασαν στο σχολείο αυτό, που τα 1750 ανακαινίστηκε και πάλιν από δωρεές και χαρίσματα των Αργυροκαστριτών του εξωτερικού, από προσωπική χορηγία του τότε μητροπολίτη Μητροφάνη κι από συνεισφορές των γύρω ελληνικών χωριών της πεδιάδας της Δρόπολης…

…Σ αυτό το σχολείο έμαθε τα πρώτα γράμματα κι ο Γρηγόριος. Αλλά φαίνεται πως συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία της Μοσχόπολης, όπου φοιτούσαν από όλα τα σημεία της Βαλκανικής, όσοι ορέγονταν ανώτερη μόρφωση. Και δεν μνημονεύεται ρητά πως σπούδασε εκεί, αλλά η κατοπινή του δράση δεν αφήνει καμίαν αμφιβολία, πως στα θρανία της παρακάθισε ο μεγάλος εκείνος φωτοδότης της αρβανίτικης φυλής…

…Ευτυχώς, στην εποχή του Γρηγορίου, δεν είχεν ακόμη ανακατευθεί η πολιτική κι η Μοσχόπολη αχτινοβολούσε από ελληνικό και παμβαλκανικό πνεύμα. Μέσα σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον ανθρώθηκε η διάνοια του Γρηγορίου, που φαίνεται πως από τότε έβαλε στο νου του τη μετάφραση της Γραφής στην αρβανίτικη γλώσσα, για το ξύπνημα και την αναγέννηση της πιο βάρβαρης, της πιο απολίτιστης και αιμοβόρας φυλής…

…Δεν γνωρίζουμε πότε ασπάστηκε το εκκλησιαστικό στάδιο και πότε «εκάρη» μοναχός. Στα 1798 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Παραμυθιάς και τον ακόλουθο χρόνο μετατέθηκε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο Ευρίπου. Η μετάθεση αυτή δεν είναι άσχετη με τους Σουλιώτικους αγώνες, που την εποχή εκείνη βρίσκονταν στην κρισιμώτερη κι αγριώτερη στιγμή τους. Ο Αλής, μ όλα τα μέσα του δόλου και με χιλιάδες ασκέρια, έδινε τις τελευταίες μάχες προς τον ηρωϊκό κι αδάμαστο αυτό λαό. Ίσως ζήτησεν από τον Γρηγόριο, στον οποίο υπάγονταν η περιοχή των Σουλιωτών, να τους αφορίσει, όπως έκανε κι ο τότε μητροπολίτης Ιωαννίνων, Δωρόθεος. Ο πατριώτης κι αλύγιστος Αργυροκαστρίτης ίσως δεν δέχτηκε κι έτσι ο Αλής προκάλεσε τη μετάθεση του στην Εύβοια, όπου παρέμεινε συνεχώς είκοσι τρία σχεδόν χρόνια, μέχρι του 1823…

…Η Φιλική Εταιρεία έριχνε παντού τα δίχτυα της, προσπαθώντας να μυήσει στο μυστικό της όσους εκλεχτούς είχεν η Εθνότητα κατά την κρίσιμη κι ηλεκτρισμένη εκείνη εποχή. Όπως στην Κύπρο ανάθεσε την επανάσταση στον μάρτυρα μητροπολίτη Κυπριανό, όπως στην Αχαΐα εμπιστεύτηκε τον αγώνα στον παλαιών Πατρών Γερμανό, έτσι και στην Εύβοια ο κλήρος της έπεσε στον Αργυροκαστρίτη Γρηγόριο. Γνώριζε όχι μονάχα την παιδεία του και τον ενθουσιασμό του για την πνευματική αναγέννηση της Ελλάδας, μα και την φρόνηση και τον πλούτο του, καθώς και τις γνωριμίες του με μια από τις πολεμικώτερες περιοχές της χώρας, τη Βόρεια Ήπειρο…

…Ο Γρηγόριος που νέος έζησε σε μια από τις φανατικώτερες και ταραχωδέστερες πόλεις της Ευρωπαϊκής Τουρκάις, τ’ Αργυρόκαστρο, όπου καθημερινά σχεδόν δίδονταν και μια μάχη στους δρόμους του, ανάμεσα εχθρικών οικογενειών, μ’ οξύτητα παρατήρησε, πως ήταν αδύνατη η κήρυξη επανάστασης εναντίον των Τούρκων στην Εύβοια, χωρίς στρατιωτική προετοιμασία ή στρατιωτική ενίσχυση από ικανούς και πεπειραμένους πολεμιστές. Τρεις ή τέσσερεις εστίες δοκιμασμένων στρατιωτών υπήρχαν τότε στην Ελλάδα: ο Όλυμπος με την ξακουσμένη Κλεφτουριά της Λάκκας, η Λακωνία με τους αρματωμένους Μανιάτες, η Ρούμελη με τα φημισμένα κλεφτοχώρια της, τα Σφακιά της Κρήτης, και κυρίως η Ήπειρο με χιλιάδες εμπειροπόλεμων παλικαριών, Σουλιωτών, Χορμοβίτων, Χειμαρέων, Παργηνών κι Αργυροκαστριτών. Η Γρηγόριοςμ κληρονόμος μεγάλης περιουσίας απ’ τον πατέρα του, αψηφώντας τα χρήματα και πρόθυμος σε θυσίες, φαίνεται πως συνεννοήθηκε με πολλούς καπετανέους της πατρίδας του, κι ιδίως Αργυροκαστρίτες, Χορμοβίτες και Χιμαρέους για να κατεβούν στην Εύβοια κι ενισχύσουν τον αγώνα κατά τα πρώτα βήματα.

Ανάμεσα σ’ αυτούς συγκαταλέγονταν και μερικά από τα καλύτερα ντουφέκια της Βόρειος Ήπειρος, όπως ήταν ο Λιάκος ο Αργυροκαστρίτης, ο Γιώτης Χειμαρέος, ο Σταύρος Βασιλείου κι ο Ευαγγελινός, Αργυροκαστρίτες, ο θωμάς Μπίσαρης κι ο Νταλαμάγκας, Χορμοβίτες, ο Κώστας Αργυροκαστρίτης, ο Χασάπης, Γιαννιώτης κι άλλοι, που θα συναντήσουμε υστερότερα στις μάχες που δόθηκαν σε διάφορα σημεία της Εύβοιας. Όλοι αυτοί στρατολόγησαν κρυφά κι άλλους κι ετοιμάστηκαν, όπως στην πρώτη ειδοποίηση του Γρηγορίου κατευθυνθούν στην Εύβοια και πάρουν μέρος στην Επανάσταση. Και δεν σώζεται ή δεν βρέθηκε κανένα χαρτί, που να πιστοποιεί το πράγμα, όμως η εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο νησί θα κάνει βέβαιη την πρόσκληση των Βορειοηπειρωτών από το Γρηγόριο…

…Έφθασε τότε από τη Λωρίδα ο Αγγελής Γωβιός, ο φυσικός αρχηγός του νησιού, «ο αητός της Εύβοιας», όπως τον ονόμαζεν ο ναύαρχος Κριεζής, και πίσω του οι λεοντόθυμοι Βορειοηπειρώτες καπεταναίοι, οδηγώντας καμιά τρακοσάρια παλληκάρια, όλοι Χειμαρέοι, Χορμοβίτες κι Αργυροκαστρίτες, κρατώντας τα φοβερά και βροντερά ντουφέκια, που κέρδισαν χίλιες μάχες και τρόμαζαν, στον ύπνο του, τον Αλή Πασά. Μόνοι τους, με μόνη την πρόσκληση του Γρηγορίου, πληρώνοντας οι ίδιοι τους λουφέδες των στρατιωτών τους, μέσα από μύριους κινδύνους περνώντας συνεχώς από μονοπάτια και δρασκελώντας τα κατάγρια βουνά της Ήπειρος και της Θεσσαλίας, την Πίνδο και τα Χάσια, έφθασαν τέλος στην Εύβοια, για να δείξουν τον άρρηκτο δεσμό της πατρίδας τους με την επανάσταση της κύριας Ελλάδας. Ο μητροπολίτης Γρηγόριος δεν είχε αστοχήσει. Και φυλακισμένος ακόμη και μαρτυρώντας από τα βασανιστήρια μέσα στα μπουντρούμια της Χαλκίδας, δεν έπαψε να εμπνέει τον αγώνα. Προνοητικά είχε αποβλέψει στην στρατιωτική ενίσχυση της Εύβοιας με δοκιμασμένους κι εμπειροπόλεμους μαχητές, όπως ήταν οι συμπατριώτες του. Και πραγματικώς κάτω από την ηγεσία του λιονταρόψυχου και στρατηγηματικού Αγγελή Γωβιού και μαζί με τους ντόπιους, που αναθάρρησαν, η επανάσταση βρήκε το δρόμο της προς τη νίκη και τον θρίαμβο…

… Αλλά κατά τις κρίσιμες αυτές στιγμές, όπου τα πάθη και τα μίση, η αναρχία και η απελπισία κυριαρχούσαν στα πνεύματα όλων,, δόθηκε μια μάχη απόγνωσης, μια μάχη αλλοφροσύνης, που κλείσε την επανάσταση της Εύβοιας μ’ ένα αληθινό ολοκαύτωμα, όπυς του Διάκου στην Αλαμάνα, του Παπά Φλέσσα στον Μαννάκι και του Καψάλη στο Μεσολόγγι. Οι λίγοι ντόπιοι στρατιώτες μαζί με τους Βορειοηπειρώτες έδωσαν την τελευταία μάχη προς τους Τούρκους κι έπεσαν όλοι μέχρις ενός διακηρύσσοντας στον κόσμος και στους Έλληνες το υψηλό αξίωμα, που τόσες φορές κύρωσαν στο Σούλι, στο Χόρμοβο και στη Χιμάρα, το αξίωμα, πως ποτέ Σουλιώτης ή Χορμοβίτης, Αργυροκαστρίτης ή Χιμαρέος δεν παράδωσε τ’ άρματα ζωντανός. Κι ενώ οι στρατιώτες του Διαμαντή κι οι περισσότεροι ντόπιοι ανέβηκαν στα βουνά ή κρύβονταν ή δραπέτευαν αφήνοντας τον αγώνα, μονάχα λίγοι Ευβοιείς κι οι Βορειοηπειρώτες στάθηκαν στο τελευταίο στρατόπεδο των Ανδριλιών και πολέμησαν. Στις 27 Ιουλίου 1823, εφτά χιλιάδες Τούρκοι ώρμησαν στα χαντάκια κι οχυρώματα, που τα προάσπιζαν τρακόσοι ντόπιοι και Βορειοηπειρώτες έχοντας επί κεφαλής τους ατρόμητους καπετανέους, τους σταυραετούς αυτούς των Κεραυνίων και των βουνών της Σελαϊδας: Σταύρο και Κώστα Βασιλείου, Αργυροκαστρίτες, Ευαγγελινό και Λιάκο, επίσης Αργυροκαστρίτες, Κώστα Νταλαμάγκα και Θωμά Μπίμπαση, Χορμοβίτες, και Θανάση Γιώτη, Χιμαρέο. Μαζί τους συμπολέμησε κι ο Χαλκιδέος οπλαρχηγός Αθανάσιος Χοντροβασιλείου, οδηγώντας τους Ευβοιείς στην αθάνατη αυτή σκηνή της νεοελληνικής ιστορίας, που μνημόνευσε κανείς μονάχα ο Σουλιώτης αγωνιστής και χρονογράφος Κουτσονίκας μας περίσωσε με τα εξής λίγα λόγια: «Οι Ηπειρώται Σταύρος Βασιλείου μετά του αδελφού αυτού Κώστα και λοιπών Αργυροκαστριτών και του ατρόμητου Λιάκου επίσης Αργυροκαστρίτου μετά τριακοσίων στρατιωτών κατέλαβαν την παρά τον Παγώνια θέσιν Ανδριαλά, την οποίαν οχύρωσαν καλώς. Οι Τούρκοι μετέβησαν εις την θέσιν ταύτην έχοντες και πεζικόν και πυροβολικόν και επετέθησαν κατά των τριακοσίων Ελλήνων την 27 Ιουλίου 1823 και μετά αιματηράν μάχην οι Έλληνες απέκρουσαν τους εχρθούς, προξενήσαντες εις αυτούς μεγάλην φθοράν. Την επιούσαν όμως ιδόντες ότι δεν ήτο δυνατόν να ανθέξωσιν επί πολύ απέναντι επτά χιλιάδων εχθρών, άνευ ελπίδος περιμενομένης συνδρομής, απεσύρθησαν από την θέσιν ταύτην. Δυστυχώς όμως ο Λιάκος δεν ηδύνατο να αποσυρθή από την θέσιν εις ην είχε τοποθετηθή, διότι ήτο περικυκλωμένος πανταχόθεν και ούτο ηρωϊκότατα μαχόμενος, ως άλλος Λεωνίδας, εφονεύθη μεθ’ όλων των συντρόφων του, μεγίστην φθοράν προξενήσας εις τους εχθρούς».

Έτσι τελείωσε η επανάσταση της Εύβοιας μ’ ένα υπέροχο ολοκαύτωμα, μ’ ένα θαύμα, όπως συμβαίνει πάντοτε στην Ελληνική ιστορία. Η επανάσταση εκείνη, που συνέλαβε μέσα σε κρυφούς κι απόκοσμους οραματισμούς η φαντασία του Γρηγορίου και που πραγματοποιήθηκε με τόσες θυσίες κι αίματα, για να καταλήξει σε πάθη και μίση, στο τέλος εξιλεώθηκε κι αγιάστηκε με το θεϊκό δράμα της μάχης των Ανδριλιών…».

Κοινοποίηση

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ

Live Stream

Coming Soon