Δημιουργείται η εντύπωση ότι το παιχνίδι με τις ιδιοκτησίες, ειδικά στην παράκτια ζώνη, όπου ιστορικά διαβιούν γηγενείς κοινότητες ελλήνων, και απ’ τη φύση της η γης έχει ιδιαίτερη αξία, είναι σύγχρονο φαινόμενο και αφορά τις πιο εμπεδωμένες δομές του Αλβανικού κράτους καθώς και τις αθέμιτες παρασκηνιακές πιέσεις των κυκλωμάτων του βρώμικου χρήματος.
Τα πράγματα όμως έχουν τη δική τους διαχρονική ιστορία και ως εκ τούτου δείχνουν ξεκάθαρα ότι αποτελούν συγγενές σύνδρομο του Αλβανικού κράτους από ιδρύσεως του.
Είμαστε εξ άλλου μάρτυρες πως τη δεκαετία του ΄90 στην περιοχή των Αγίων Σαράντα με μεθοδευμένες κρατικές διατάξεις και δήθεν πολεοδομικούς σχεδιασμούς άρπαζαν κυριολεκτικά οικόπεδα των Ελλήνων γηγενών στην πόλη των Αγίων Σαράντα. Ακύρωναν αποφάσεις των τοπικών αρχών για άδειες οικοδομής με τεχνάσματα που ξεπερνούν κάθε φαντασία. Και στο τέλος δημιουργήθηκε αυτό το πολεοδομικό τερατούργημα από Αγίους Σαράντα έως και τα Εξαμήλια με μόνη απόρροια αυτή της μεταφοράς δεκάδων χιλιάδων εποίκων και τη δημογραφική αλλοίωση της τοπικής κοινωνίας.
Τα πράγματα όμως είχαν ξεκινήσει πολύ παλιότερα. Με την σταθεροποίηση κράτους στην Αλβανία, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τις εσωτερικές έριδες και συγκρούσεις, δηλαδή μετά το 1920 και ειδικά το 1925, στους Αγίους Σαράντα και πάλι εκτυλίσσεται μια εντελώς παρόμοια ιστορία, ίσως σε μικρότερη κλίμακα με ότι επιχειρείται στη Χιμάρα και τον Κόλπο της Αυλώνας σήμερα. Οι κρατικές δομές επιδίδονται σε μια λεπτομερή συλλογή δεδομένων αρχικά και στη συνέχεια έκδοσης νομικών διαταγμάτων που φωτογράφιζαν ακριβώς τη δήμευση των ακινήτων που βρίσκονταν σε χέρια Ελλήνων, υπηκόοων του Ελληνικού Βασιλείου, ή ντόπιων μελών της ΕΕΜ, στον οικισμό των Αγίων Σαράντα. Μπορεί να μην ήταν πολλά αλλά ως μόνα σχεδόν οικοδομήματα προφανώς επαρκή να προσδιορίσουν την πολεοδομική εξέλιξη αλλά και την οικονομική δραστηριότητα στο Λιμάνι των Αγίων Σαράντα που για την εποχή είχε τεράστια σημασία ευρισκόμενο απέναντι απ’ την Κέρκυρα και σε στρατηγική τοποθεσία.
Την ιστορία αυτή με απόλυτη τεκμηρίωση από έρευνα στα Αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας και όχι μόνο φέρνει στο φως το βιβλίο του Θανάση Α. Μπράβο απ’ τη Θεσσαλονίκη: «Το ζήτημα της έξωσης των Ελλήνων απ’ τους Αγίους Σαράντα στο Μεσοπόλεμο». Απ’ το εξώφυλλο κιόλας ο ερευνητής επισημαίνει ως υπότιτλο: «Μια ακόμη κρατικής επιβολής και αντιμειονοτικής πολιτικής στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία». Το βιβλίο κυκλοφόρησε απ’ τις Εκδόσεις «Αντ. Σταμούλη» το 2008.
Νέο βιβλίο αλλά παλιά ιστορία μάλλον αυτή της συνεχούς καταπίεσης κι ελέγχου της εξέλιξης της ΕΕΜ στερώντας της περιουσιακά δικαιώματα.
Αξίζει να διαβαστεί όχι απλά από νομικούς που θα μπορούσαν να διαπιστώσουν την «ευρηματικότητα» των αρχών ή από ειδικούς σε ανθρώπινα δικαιώματα για να εμπλουτίσουν το φάκελο των περιπτώσεων πως αφαιρείται η περιουσία όχι μόνο από καθεστώτα που αρνούνται την αρχή της ιδιωτικής περιουσίας όπως ο κομουνισμός αλλά και από άλλα κατ επίφαση ελεύθερα.
Οι αποδείξεις στο πόνημα του ερευνητή είναι σχολαστική και το συμπέρασμα δυστυχώς τραγικό. Οι χειρισμοί των διπλωματικών αρχών της Ελλάδας στα Τίρανα αλλά και σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο δεν στάθηκαν ικανοί να αποτρέψουν τις μεθοδεύσεις των Τιράνων. Και τι καινούργια κρατική δομή με το θράσος όμως του νέου, επωφελούμενοι ίσως και απ’ την τραγική κατάσταση του Ελληνισμού μετά την Μικρασιατική καταστροφή, οι κρατούντες του Αχμέτ Ζόγκου κατάφεραν να περάσει το δικό τους.
Δεν χάθηκαν απλά οικονομικά μέσα, μία πτυχή του ζητήματος. Το ζητούμενο ήταν η δημιουργία ψυχολογικού στίγματος αναφορικά με την πορεία του Ελληνισμού εστα πάτρια εδάφη έχοντας όχι πλέον την Οθωμανική εξουσία αλλά το κράτος των Αλβανών.
Η ιστορία με τις ιδιοκτησίες επί γαιών και κτιρίων των Ελλήνων στους Αγίους Σαράντα πήρε σχεδόν τελεσίδικη μορφή και μη αντιστρέψιμη όταν με Βασιλικό Διάταγμα όλος ο Κόλπος χαρακτηρίστηκε Βασιλική ιδιοκτησία και άλλαξε όνομα από Άγιοι Σαράντα σε Ζόγκαϊ. Μπορεί το όνομα να μην άντεξε στην ιστορία και να επικράτησε το ιστορικό, στο άλλο όμως πεδίο, αυτό της ελεγχόμενης παρουσίας Ελλήνων ιδιοκτητών και δημογραφικής αλλοίωσης κατά συνέπεια τα πράγματα έτρεξαν κατά τον αρχικό σχεδιασμό.
