Με αφορμή τα όσα επαίσχυντα γίνονται στην κεντρική των Τιράνων, (πρωτεύουσα της Αλβανίας) Πλατεία Σκεντέρμπεη, σε διάφορα δημοσιεύματα έγινε και πάλι αναφορά στο πρόσωπο του βυζαντινού άρχοντα της Κρούγιας, Γεωργίου Καστριώτου. Αναπαράγοντας αλβανικούς ισχυρισμούς και ειδικά σκόπιμες ιστορικές συγχύσεις,0 που από τους προηγούμενους αιώνες διαχέει εντέχνως το Βατικανό, αναφέρθηκε και πάλι ότι είναι πολύ πιθανό ο Καστριώτης να μεταπήδησε στην Καθολική εκκλησία κατά τα ύστερα χρόνια της ζωής του.
Περί τούτου, με μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα, κάνει λόγο ο Αρχιμανδρίτης Ιουστίνος (Ανθημιάδης), που υπηρέτησε επί σειρά ετών ιεραποστολικά στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Ορθοδόξου Εκκλησίας “KERKIM”, (ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ), μια έκδοση επιστημονικής και θεολογικής έρευνας που εκδίδεται υπό την αιγίδα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Αντικείμενο του άρθρου του π. Ιουστίνου δεν είναι αυτού καθ εαυτού η ιστορία και ο βίος του Γεωργίου Καστριώτη. Ερευνώντας το βίο του Αγίου Νίφωνος Κωνσταντινουπόλεως, ο αρθρογράφος – ερευνητής μας φέρνει πολύ χρήσιμες πληροφορίες και για τον Καστριώτη και την πίστη του στην Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία όπως και οι πρόγονοι του.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι σε μετάφραση απ’ την αλβανική, τη γλώσσα στην οποία δημοσιεύθηκε αρχικώς η έρευνα (ΚΕRKIM, τεύχος Α, 2009).
«...στο δημοσίευμα τούτο, παραθέτουμε ορισμένα στοιχεία, τα οποία, εκτιμούμε ότι παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
Το υλικό πήραμε από το αξιόλογο τεύχος (Ο Άγιος Νίφων, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Ι. Μ. Αγίου Διονυσίου, Α. Όρος, 2008), που κυκλοφόρησε προς τιμή του Αγίου (Νίφωνος) το μοναστήρι του στο Άγιο Όρος, επ ευκαιρία της επετείου (κοιμήθηκε ο άγιος το 1508, 8 Αυγούστου η μνήμη του), κυρίως απ΄το βιογραφικό που συνέγραψε ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης, τω 1803.
...Αφού ασκήθηκε για κάποιο διάστημα ως απομονωμένος μοναχός, άκουσε για τη φήμη του Ζαχαρία απ’ το Άγιον Όρος, δάσκαλο ενάρετο, που βρίσκονταν στην πόλη της Νάρδα και έγινε υποτακτικός του. Μόνο ο Φλωρίνη Μαρινέσκου λέει τη Νάρδα ως Άρτα. Η Άρτα βρίσκεται στην Ήπειρο, και εφόσον δεν μπορούμε να βρούμε την πόλη Νάρδα. Υπήρχε μόνο μια πόλη Νάαρντα στην Μεσοποταμία.
Κάνουμε εδώ μια υπόθεση αλλά με επιφύλαξη: Μήπως τάχα η Νάρδα είναι η Νάρτα της Αυλώνας; Οδηγούμαστε στην υπόθεση αυτή καώς μετά την άφιξη του αγίου Νίφωνα στη Νάρδα, κοντά στο Ζαχαρία, αυτοί έκαναν από κοινού περιοδίες και έφτασαν στην Κρούγια(Παντελάκη Ε.Γ. «Ζαχαρίας Αχριδων» στη Μεγάλη Ελληνκή Εγκυκλοπαίδεια, τεύχος 11, σελ. 925).
Ήταν η περίοδος κατά την οποία είχε συνέλθει η Σύνοδος της Φλωρεντίας (1439), για την ένωση του Καθολικισμού με την Ορθοδοξία, που επιβλήθηκε απ’ τον βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιωάννη Γ’ Παλαιολόγο (1425-1448), ο οποίος έλπιζε σε πολιτική και ειδικά στρατιωτική βοήθεια απ’ τη Δύση εναντίον των Οθωμανών. Αλλά ο ορθόδοξος λαός δεν αποδέχθηκε τη Σύνοδο...
...Μέσα σ’ αυτή την αναστάτωση και τις αντιπαραθέσεις ο Ζαχαρίας με το μαθητή του, τον άγιο μας, «πήγαν στο Ασκαλών, κηρύσσοντας στους ναούς ότι οι χριστιανοί παραμένουν ασάλευτοι στην Ορθοδοξία και στη διδασκαλία των αγίων αποστόλων και των Οικουμενικών Συνόδων», κατά το Νικόδημο.
Οι μελετητές αποφεύγουν να αναφέρουν το Ασκαλών του Νικοδήμου, διότι κατά την άποψη μας μπερδεύει τα πράγματα. Με όσα γνωρίζουμε υπήρχε μόνο ένα Ασκαλών, σχεδόν στα παράλια της Παλαιστίνης, κοντά στη Γάζα. Τότε γεννάται το ερώτημα: μήπως έχει γίνει κάποιο λάθος (όπως και για άλλες ονομασίες) και αντί για «Αυλώνα» (παρόμοιο όνομα και σε συνάφεια με το μέρος δράσης τους) γράφτηκε «Ασκαλόνα»;
Συμβαίνει το ίδιο και πιο κάτω όπου γράφει ότι, αργότερα ήρθαν «...στην Τρόϊα (αντί για Κρόϊα, «Κρούγια») και ο άρχοντας του τόπου, Γεώργιος Σκεντέρ=μπέης τους δέχτηκε αυτούς με κάθε τιμή και ευλάβεια, διότι και νωρίτερα είχε ακούσει για τη φήμη τους. Αφού τους υποδέχτηκε με μεγάλη χαρά τους κράτησε κοντά του στο βασιλικό του παλάτι, ενώ τον πολύ σοφό Ζαχαρία τον κατέστησε πνευματικό του πατέρα...».
Τούτο αποτελεί σαφή μαρτυρία ότι ο Γεώργιος Καστριώτης ήταν Ορθόδοξος, αλλιώς δεν υπήρχε λόγος να κάνει το Ζαχαρία πνευματικό και εξομολόγο του. Και ούτε ο Ζαχαρίας δεν θα μπορούσε να δεχτεί επ ουδενί λόγο να είχε πνευματικό τέκνο στο μυστήριο της εξομολόγησης ένα μη ορθόδοξο. Εξ άλλο λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός της μη αποδοχής απ’ τους δύο μοναχούς της Συνόδου της Φλωρεντίας, δύσκολα θα δέχονταν να παραμείνουν και να ζήσουν σε ένα ρωμιοκαθολικό άρχοντα. Στην ουσία θα βρίσκονταν σε αντίθεση με τον εαυτό τους, διότι ακριβώς για το λόγο αυτό εκείνοι είχαν εξοριστεί και περιφέρονταν, ώστε να κηρύσσουν την προσήλωση στην Ορθοδοξία. Απ’ την άλλη μεριά θα μπορούσε ένας βασιλιάς να υποδεχτεί, μάλιστα «με κάθε τιμή και ευλάβεια» αυτούς που αντιτάσσονταν στην πίστη του;
Φαίνεται δεν έμειναν για πολύ στην Κρούγια, διότι έπεσε η Κωνσταντινούπολη (1453) και ακολούθησε μια περίοδο αστάθειας, γεμάτη ταραχές και αυτοί κρύφτηκαν σε ένα βουνό (μετά το θάνατο του Σκεντέρμπεη;!).
Μετά πήγαν στην Οχρίδα, όπου ο Ζαχαρίας έγινε αρχιερέας της, ενώ ο Άγιος Νίφων αφού πήρε την ευχή, ταξίδεψε για το Άγιον Όρος...»
