Του Λάμπρου Τζούμη*
Η πρόσφατη αιματηρή επίθεση στην Αίγυπτο που κόστισε τη ζωή σε 235 ανθρώπους, και δεκάδες τραυματίες πραγματοποιήθηκε στο τέμενος του Σινά, που ανήκει στο τάγμα των Σούφι, ένα μυστικιστικό κλάδο του Ισλάμ, που όσοι ανήκουν σ΄ αυτό χαρακτηρίζονται ως μετριοπαθείς ισλαμιστές.
Εντός του ισλαμικού κόσμου από τον 8ο αιώνα μ.Χ. εμφανίζονται στη Συρία οι πρώτοι μουσουλμάνοι ασκητές, οι οποίοι ονομάζονται «σούφι». Η λέξη «σούφι» σημαίνει στα αραβικά αυτόν που φοράει απλό, μάλλινο ρούχο και υιοθετήθηκε ευρύτατα για τους μουσουλμάνους που ασπάστηκαν το μυστικισμό.
Σκοπός και προσπάθεια των «σούφι», υπήρξε η υπέρβαση της ατομικότητας, ο εκμηδενισμός του εγώ και η πλήρης παράδοση στον Αλλάχ. Η μυστική αυτή τάση μέσα στον ισλαμισμό ονομάζεται «σουφισμός».
Οι πρώιμοι «σούφι» υιοθέτησαν τα πρότυπα ασκητισμού και την πνευματικότητα των χριστιανών αναχωρητών της ερήμου. Το μάλλινο ένδυμα «σούφ», από το όποιο προήλθε το όνομα τους υπενθυμίζει αυτή την επίδραση κατ’ αντιστοιχία με το ράσο των Χριστιανών μοναχών. Πολλά κείμενα των σούφι φανερώνουν εκπληκτική ομοιότητα στο πνεύμα, ακόμα και στην έκφραση, συγχρόνων τους, μυστικών της δυτικής Χριστιανοσύνης.
Την κίνηση των σουφιστών επηρέασαν σημαντικά ιδέες του νεοπλατωνισμού και κυρίως τα συγγράμματα ενός εκ των Ελληνιζόντων φιλοσόφων της Ισπανίας του Al-Gazali (1059 – 1111 μ..Χ.). Έγγραψε 200 συγγράμματα παρά το γεγονός ότι έζησε μόνο 52 χρόνια και αξιοσημείωτο είναι ότι όλες οι θεωρίες του έχουν ως αφετηρία την αρνητική ή θετική κριτική της φιλοσοφίας του Αριστοτέλη και των Νεοπλατωνιστών. Μετά τον 12ο αιώνα μ.Χ. το σουφικό ρεύμα οδήγησε στη δημιουργία των μουσουλμανικών μοναχικών ταγμάτων.
Πολλοί, αναζητώντας τη μυστική εμπειρία, κατέφευγαν σ’ ένα γέροντα που αναλάμβανε την καθοδήγησή τους με βασικό στοιχείο αυτής της μαθητείας όχι τόσο στη γνωσιολογική κατάρτιση, όσο στην πνευματική και ψυχική ανάπτυξή τους.
Από τις πιο γνωστές περιπτώσεις είναι το μυστικό τάγμα των Μεβλεβήδων, γνωστών και με τις ονομασίες «δερβίσηδες» ή «περιστρεφόμενοι δερβίσηδες». Ιδρυτής του τάγματος των δερβίσηδων το 1240 μ.X, είναι ο Jelaladdin Rumi (Τζελαλεδίν Ρουμί), δηλ. Ρωμαίος ή Έλληνας, αποκαλούμενος Ρωμηός όχι επειδή ήταν Έλληνας αλλά διότι ήταν βαθειά επηρεασμένος από τον Πλάτωνα και είχε στενές σχέσεις με νεοπλατωνιστές μοναχούς της μονής του Αγίου Χαρίτωνα του Ικονίου της Τουρκίας, πόλης που ίδρυσε το τάγμα.
Μέχρι και σήμερα το προσφιλέστερο βιβλίο στους μουσουλμάνους ασκητές αποτελεί το βιβλίο Mathanawi (δίστιχα), του Jelaladdin, το οποίο θεωρούν ως ιερό βιβλίο και το θέτουν πλησίον του Κορανίου.
Από της ιδρύσεως του τάγματος ο Jelaladdin, καθιέρωσε ειδικό κανόνα σύμφωνα με τον οποίο η προσευχή των μοναχών έπρεπε να συνοδεύεται από μουσική και χορό. Η τελετουργία του χορού έχει μια μυσταγωγία που σκοπός της είναι να απελευθερώσει την ψυχή και να την φέρει πιο κοντά στο Θεό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη σχετικά με τη σχέση του χορού των Δερβίσηδων με το τελετουργικό μέρος των ορφικών μυστηρίων.
Σύμφωνα με την άποψη αυτή παρόμοιος χορός αναφέρεται στους ορφικούς ύμνους και είχε τον ίδιο σκοπό. «Ω σεις Κουρήτες που πηδάτε και βαδίζετε ρυθμικά σύμφωνα με τα τραγούδια σας, που περιστρέφεστε σαν ρόμβοι (σβούρες) και ζείτε στα βουνά…..Εσείς πρώτοι καθιερώσατε και την τελετουργία (μυστήρια)..».
To ρήμα ρέμβω (το οποίο συνδέεται με το λέξη «ρόμβος») σημαίνει κατά τον Πλούταρχο την ψυχή που κινείται έξω από το σώμα. Ακόμη και σήμερα υπάρχει η λαϊκή δοξασία σε κατοίκους του όρους Παγγαίου να μη ρέ(μ)βονται, επειδή υπάρχει ο φόβος να φύγει η ψυχή τους έξω από το σώμα. Η προετοιμασία για τον χορό των Μεβλεβήδων περιλαμβάνει αρχικά μουσική από φλάουτο και κύμβαλα που συνοδεύονται από ύμνους στη δόξα του προφήτη.
Οι Δερβίσηδες αρχίζουν το χορό αργά πραγματοποιώντας το γύρο της αίθουσας τρεις φορές, πού συμβολίζουν τους σταθμούς πού οδηγούν στο Θεό, την οδό της γνώσης, της ενόρασης και της αγάπης.
Αρχίζουν να στριφογυρίζουν, με το δεξί χέρι υψωμένο προς τον ουρανό για να δεχτούν τη χάρη του Θεού και το αριστερό στραμμένο προς τη γη για να μεταδώσουν αυτή τη χάρη στον κόσμο. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή μπαίνει στον χορό και ό σεΐχης (επικεφαλής της κοινότητας) και ό ρυθμός επιταχύνεται.
Με την λάμψη της γνώσης του, γίνεται ό ήλιος και οι Δερβίσηδες, σαν τους πλανήτες, περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους και γύρω του, κοινωνώντας έτσι με τον νόμο του σύμπαντος.
Στριφογυρίζουν όλο και πιο γρήγορα και όλο τους το είναι, είναι εγκαταλελειμμένο και τεντωμένο προς τη μυστικιστική έκσταση, την ένωση με την ύψιστη πραγματικότητα, το Θεό. Μετά το πέρας του χορού λαμβάνουν χώρα τα ονομαζόμενα γεύματα των «αδελφών», τα οποία είναι γνωστά ως 12 υπηρεσίες και ως τελετουργικό προσευχής συναντάτε και σ’ ένα ακόμη ισλαμικό τάγμα τους «Αλεβήδες».
Και στα δύο αυτά μυστικιστικά μουσουλμανικά τάγματα η παραπομπή στο Μυστικό Δείπνο είναι προφανής. Η παρουσία λοιπόν του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού και η οικουμενική του διάσταση είναι παντού εμφανής.
Ο πολιτισμός συγκαταλέγεται μέσα στους συντελεστές ισχύος ενός κράτους και η χώρα μας που διαθέτει το τεράστιο αυτό πλεονέκτημα απαιτείται με σχεδιασμό της κατάλληλης, πολιτιστικής διπλωματίας, να επιδιώξει την αλλαγή της εικόνας που έχουν στο μυαλό τους οι άλλες χώρες για αυτήν, αλλά και να επωφεληθεί οικονομικά στη σημερινή δύσκολη εποχή.
Ο Λάμπρος Τζούμης είναι Αντιστράτηγος ε.α.
Πηγή:mignatiou
