Τέτοιες μέρες προ 29 χρόνων θεσμοθετούνταν πρωτοβουλία μελών της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας για ίδρυση ανεξάρτητου πολιτικού και κοινωνικού φορέα, η γνωστή Δημοκρατική Ένωση Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας – ΟΜΟΝΟΙΑ. Ένα χρόνο μετά ως πρόνοια για ανακεφαλαίωση πολιτικού δυναμικού και δυνατοτήτων ιδρύθηκε η Ένωση για Ανθρώπινα Δικαιώματα – ΚΕΑΔ. Η δεύτερη πρωτοβουλία δεν αφορούσε απλά τη διαχείριση κατάσταση που δημιουργήθηκε με την απαγόρευση συμμετοχής σε βουλευτικές και εν γένει εκλογικές διαδικασίες της ΟΜΟΝΟΙΑΣ ως σχήμα με άμεση αναφορά σε εθνικές μειονοτικές ομάδες. Ίσα – ίσα αποδείχθηκε στην πραγματικότητα ουσιαστική πολιτική πρόνοια ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει σε προκλήσεις που στο διάβα των χρόνων έγιναν πιο περίπλοκες. Να ανταπεξέλθει όχι να επιβιώσει απλά εκλογικά αλλά να διασφαλίσει το ζητούμενο ώστε επισημαίνοντας τη διάσταση των ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων στην ευρωπαϊκή της Αλβανίας προοπτική να εκφράζεται αυτόνομα πολιτικά η Εθνική Ελληνική Μειονότητα.
Επέτειοι τέτοιοι δεν είναι μόνο για νοσταλγική ανασκόπηση της πορείας, ούτε για αναμνήσεις του ενθουσιασμού του ξεκινήματος. Στο πεδίο της πολιτικής προσφέρονται περισσότερο να αναλύεται το πολιτικό αποτέλεσμα, η απόδοση σε όρους ακριβείας, ως προς το σκοπό και τούτο με σκοπό ώστε να μπορεί κανείς να υποθέσει την προοπτική στη συνέχεια της παρουσίας, την ωφελιμότητα έργου δλδ.
Απ’ τη φύση της η ΔΕΕΕΜ ΟΜΟΝΟΙΑ, όντας ταυτόχρονα μια οργάνωση με πολιτικούς στόχους και ταυτόχρονα κοινωνική δράση που να αγκαλιάζει το σύνολο των μελών της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας καλούνταν να συζεύξει πράγματα που εκ των πραγμάτων είναι δύσκολο να συμβούν. Επί το πλείστον διαχειριζόμενη καταστάσεις που αφορούσαν στην Αλβανία και την Ελλάδα ταυτόχρονα το πρόβλημα της εξισορρόπησης παραμένει πρόβλημα δύσκολο για δεινούς λύτες και με πολιτική εμπειρία. Οι πιέσεις που ασκούνται απ’ τα Τίρανα έχουν φύσει πολιτική και η μείωση της απήχησης των θέσεων της Οργάνωσης στην κοινωνία των γηγενών ελλήνων αποτελεί διαχρονικό στόχο εφόσον δεν υφίσταται πραγματική πολιτική βούληση για πλήρη σεβασμό και στην πράξη εφαρμογή καθεστώτος ισοπολιτείας και ισονομίας για τα μέλη της ΕΕΜ. Δεν χρειάζονται ειδικές γνώσεις να αντιληφθεί κανείς ότι οι πιέσεις αυτές υπό το προκάλυμμα της κομματικής ένταξης και εκμάβλησης στο παιχνίδι της εξουσίας μελών και στελεχών της ΕΕΜ δημιουργούν και στο εσωτερικό της ΔΕΕΕΜ ΟΜΟΝΟΙΑ αλλά και του ΚΕΑΔ φυγόκεντρες τάσεις.
Δεν θα μπορούσε να κάνει την εξαίρεση η ΟΜΟΝΟΙΑ. Απεναντίας ουκ ολίγες φορές η ΕΕΜ εμφανίζει πολιτική συμπεριφορά που θα ερμηνεύονταν με το σύνδρομο της Στοκχόλμης.
Ανάλογες πιέσεις όμως υπήρξαν και απ’ την Ελλάδα. Άλλοτε ουσιαστικά πολιτικές στηριζόμενες στην άποψη ότι με την ένταξη στα μεγάλα αλβανικά κόμματα των στελεχών της ΕΕΜ θα υπάρξει και ανάλογη πρόοδος στο καθεστώς δικαιωμάτων της, και άλλοτε από μικροπολιτικές συμπεριφορές παραγόντων της μεθορίου ή και του κέντρου. Ο λόγος για την περίθαλψη όλων όσων αποφάσιζαν με ψευτοαφορμές και άνευ ουσιαστικού λόγου να εγκαταλείπουν την ΟΜΟΝΟΙΑ και το ΚΕΑΔ και να εξυπηρετούν σκοπιμότητες των μεγάλων αλβανικών κομμάτων. Δυστυχώς ορισμένοι βουλευτές, περιφερειάρχες κ.α. απ’ την Ελλάδα όχι απλά δεν καταδίκασαν συμπεριφορές τέτοιες προσώπων με τα οποία συνδέονται φιλικά ή επιχειρηματικά αλλά συνεχίζουν να τους στηρίζουν. Αυτό από τα μέλη των δομών της ΟΜΟΝΟΙΑΣ – ΚΕΑΔ που εγκαταλείπουν την προσπάθεια εκλαμβάνεται ως επιβράβευση.
Οι φυγόκεντρες τάσεις έτσι ενισχύονται.
Στο ξεκίνημα και τα πρώτα χρόνια υπάρχει βέβαια το άλλοθι της έλλειψης πολιτικής κουλτούρας και ανάλογης παιδείας για τα στελέχη που έφευγαν. Μικρές πολιτικές διαφορές αντιλήψεων μετατρέπονταν σε προσωπική βεντέτα και αποχωρήσεις.
Η ΟΜΟΝΟΙΑ – ΚΕΑΔ τρεις δεκαετίες τώρα σχεδόν, δεν είχαν μόνο την υποχρέωση της επεξεργασίας θέσεων που να είναι σταθερές ως προς το στόχο ίδρυσης και το περιεχόμενο του προγράμματος. Πρέπει βασικά να αναλώνονται σε ένα άχαρο παιχνίδι και δυσανάλογο των πραγματικών τους δυνατοτήτων να διαχειριστούν τις φυγόκεντρες τάσεις. Με βάση μάλιστα τη φυσική οι τάσεις αυτές έχουν αντίστροφα ανάλογη ισχύ απ’ την έλξη που προκαλεί ο πυρήνας.
Ο πυρήνας λοιπόν που αφορά στους στόχους και το Πρόγραμμα παραμένει συνεκτικός και αυτό είναι το παρήγορο στην υπόθεση δεδομένου ότι υπάρχει ακόμη μεγάλο έλλειμμα στο καθεστώς που διέπει τα δικαιώματα και την εγγύηση της διαιώνισης της παρουσίας της ΕΕΜ στις πατρογονικές εστίες. Το δυσάρεστο όμως είναι η δίνη που δημιουργείται απ’ τις φυγόκεντρες απομάκρυνσης απ’ τον πυρήνα της αυτόνομης πολιτικής προσπάθειας.
Ο έμπειρος πολιτικός Αλέκος Παπαδόπουλος σε βιβλίο του αφιερωμένο στον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμός, ήδη απ’ την άνοιξη του 1992 διέβλεπε τις πιέσεις που θα ασκούνταν στην ΟΜΟΝΟΙΑ δεδομένων των συμφερόντων που προκαλούσε και προεξοφλούσε μάλιστα σύντομη την πολιτική της πορείας. Ως εκ τούτου το γεγονός ότι 29 χρόνια μετά συνεχίζει να προκαλεί ενδιαφέρον είναι ουσιαστικό. Ακόμη ένας έμπειρος διπλωμάτης, με θητεία στα Τίρανα, ο πρώην Πρέσβης κ. Αλέξανδρος Μαλιάς, σε κείμενο του σε πρόσφατη σχετικά έκδοση που αφορά στα ελληνοαλβανικά και την ΕΕΜ περιεκτικά και διδακτικά γράφει: «Η μειονότητα και το ΚΕΑΔ: Η Κυβέρνηση, η αντιπολίτευση, τα πολιτικά κόμματα, τα υπουργεία και οι Υπηρεσίες και άλλοι κάθε είδους κομματάρχες, νομάρχες και περιφερειάρχες συχνά εμφανιζόμενοι ως αυτόκλητοι προστάτες και κηδεμόνες της Μειονότητας – κάποια μάλιστα περιοδεύουν στην περιοχή του Αργυροκάστρου και των Αγίων Σαράντα – ή καλύτερα μέρους της, ιδιαίτερα ενόψει εκλογών, πρέπει να σταθούν καθαρά και σταθερά στο πλευρό του Κόμματος της Ένωσης για Ανθρώπινα Δικαιώματα. Οι δηλώσεις ορισμένων πολιτικών και παραγόντων της δημόσιας ζωής που προσέρχονται σε εκδηλώσεις των Βορειοηπειρωτικών Συλλόγων στην Αθήνα του τύπου «είμαστε μαζί σας κ.λπ.» μόνο απορία και ειρωνεία μπορούν να προκαλέσουν στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ.
Γνωρίζουμε ότι προσπάθειες διάσπασης του ΚΕΑΔ, με αποτέλεσμα δυστυχώς την σημερινή απώλεια δύναμης, είχαν πολιτικό και κομματικό πρόσημο και στην Αθήνα. Είχαν – ίσως ακόμη έχουν – προστάτες στην Αθήνα. Ας περιορισθώ τη στιγμή αυτή σε αυτά. Άλλο κριτική και άλλο συνειδητή υπονόμευση.
Καθαρά λόγια. Όταν η Αθήνα εμφανίζεται να μην στηρίζει ή να αποστασιοποιείται από το ΚΕΑΔ, τότε τα Τίρανα θεωρούν ότι δεν έχουν σοβαρό πρόβλημα στο πακέτο των προβλημάτων που αφορούν στην Ελληνική Εθνική Μειονότητα. Ιδίως δε και σε σχέση με την Χειμάρρα.
Τα παθήματα παλαιότερα και πιο πρόσφατα- διότι υπήρξαν- ας μας γίνουν μαθήματα. Όταν οι Αλβανοί πληροφορούνται, ενίοτε και επισήμως, ότι η Αθήνα αποστασιοποιείται από τις επιλογές ή υποψηφιότητες του ΚΕΑΔ και της ΟΜΟΝΟΙΑΣ, θεωρούν ότι δεν θα συναντήσουν εμπόδιο στις γνωστές τους πράξεις. Εμφανείς και αφανείς. Αυτή είναι η αλήθεια.». («Ελλάδα και Αλβανία: Φυγή στο Μέλλον ή Επιστροφή στο Παρελθόν;», Εκδόσεις Σιδέρης, 2017, σελ. 280-281).
