Μέρες που είναι και ο νους στρέφει συνεχώς στα τεκταινόμενα αρχές του περασμένου αιώνα στην περιοχή μας που έμμελαν όμως σφραγίσουν την ιστορική της εξέλιξη μέσα στο πλαίσιο ιδρύσεως κράτους των Αλβανών, με την αποχώρηση απ’ τη Βαλκανική της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αντί οτιδήποτε αναδημοσιεύουμε απ’ το βιβλίο του Νικολάου Κ. Παπαδοπούλου «Η Δούβιανη της Δροπόλεως Β. Ηπείρου» εκδοθέν στην Αθήνα 1970, σελίδες που αναφέρεται στην επίσκεψη του Διαδόχου Γεωργίου στις περιοχές της Κορυτσάς και Αργυροκάστρου. Η επίσκεψη γίνεται τον Μάϊο 1913, ένα χρόνο ακριβώς πριν απ’ την Υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας, ως ενδιάμεσο μέσο οριστικής ενσωμάτωσης των περιοχών στην επικράτεια της Αλβανίας.

Αξίζει να διαβαστεί παρόλο ότι το απόσπασμα που αναδημοσιεύουμε είναι κάπως μεγάλο κι επίσης στην Ελληνική που σήμερα δεν συνηθίζουμε και δεν μας διευκολύνει. Αξίζει όχι για σεβασμό στον κόπο του αντιγραφέα.

Έχει πολλές λεπτομέρειες από αυτόπτη μάρτυρα όπως και άλλες ιστορίες που περιέχει το συγκεκριμένο βιβλίο. Μάλιστα και υπό το φίλτρο ενός ανθρώπου όπως ο ειρημένος συγγραφέας που δεν κινείται μόνο με το συναίσθημα. Αφού πλέον ζει στην Αθήνα θέλει να μας μεταφέρει και σημαντικά πολιτικά και ιστορικά αφηγήματα.

Δεν είναι το απόσπασμα απλό ρεπορτάζ ή χρονηκογράφημα που αφορά στην μικροιστορία του τόπου μας. Είναι κάτι πιο ουσιαστικό… σελίδες 79-84

«…Και ήδη ήρχισεν η αντίδρασις δια το μελετώμενον έγκλημα. Ο λαός διεφωτίζετο υπό των διδασκάλων και των ιερέων, των προυχόντων και των επισήμων και παρεσκευάζετο να αντιμετωπίσει ενόπλως την ευρωπαϊκήν απειλήν. Εις την Δουβιανήν, ο διδάσκαλος Κωνστ. Ζέρης, σχεδιάζων επί του πίνακος τον χάρτην της Ηπείρου, εδίδασκεν εις τους μαθητάς του, ότι τα φυσικά όρια της απελυθερωθείσης Ηπείρου απειλούν οι μοχθηροί Ιταλοί και Αυστριακοί, δια τούτο επιβάλλεται όλοι να επαγρυπνούν και να υποστηρίξουν την ελευθερίαν με θυσίαν της ζωής των. Νέα υποδούλωσις της πατρίδος εις ζυγόν χειρότερον του τουρκικού, θα καταστρέψη τον ελληνικόν πολιτισμόν και την ελληνικήν παράδοσιν. Κάτωθεν δε του χάρτου της Ηπείρου έγραφε τους εξής στίχους, οι οποίοι ήσαν το πολεμικόν εμβατήριον της εποχής, και τους οποίους αποστηθίζοντες οι μαθηταί ετραγουδούσαν εν χορώ εις το σχολείον, εις τους δρόμους, εις τα παιγνίδια:

Σαν δεν κόπτει το σπαθί μου

η αιχμή σαν δεν τρυπάει.

Η ψυχή δεν λησμονάει

πως επλασθ’ ελληνική.

Του αλβανισμού η ψώρα

Ηπειρώτας δεν μολύνει,

ουδέ τους απομακρύνει

από τον Ελληνισμό.

...Η Ελληνική Κυβέρνησις, πιεζόμενη σκληρώς υπό της μυσαράς Ευρωπαϊκής διπλωματίας, όπως υποκύψει εις τους εκβιασμούς της και παραχωρήση την Βόρειον Ήπειρον εις το νεοτεύκτον αλβανικόν κρατίδιον, και ανησυχούσα συγχρόνως εκ του καθημερινώς αυξανόμενου πανελληνίου πόθου της μη παραχωρήσεως της χώρας των ευεργετών του Έθνους και των γνησίων ελλήνων εις τον ζυγόν των Αλβανών, απεφάσισε να ενθαρρύνει και εμψυχώση τους κινδυνεύοντας πληθυσμούς, δια αποστολής εις Αργυρόκαστρον και Κορυτσάν του Διαδόχου Γεωργίου. Πράγματι δε, τον Μάϊον του 1913 ο Διάδοχος Γεώργιος, συνοδευόμενος υπό των υπασπιστών Φραγκούδη, Στάϊκου και Ραγκαβή , του συνταγματάρχου Κοντούλη, του νομάρχου Ιωαννίνων Φορέστη, του αντιστράτηγου Σούτσου και άλλων επισήμων έφθασεν εις Κορυτσάν και εκείθεν εις Λεσκοβίκιον, Πρεμετήν και δια των Μεσογεφύρων κατηυθύνθη εις Αργυρόκαστρον. Του αυτοκινήτου του Διαδόχου προηγήθησαν άλλα αυτοκίνηταμ φέροντα πολλούς δημοσιογράφους Έλληνας και Ευρωπαίους.

Αι εφημερίδες της εποχής περιγράφουσαι την άφιξιν του Διαδόχου εις Αργυρόκαστρον δια μέσου της πεδιάδας του Αργυροκάστρου, αναγράφουν, ότι σπανίως εις την ζωήν των οι δημοσιογράφοι είδον τοιούτον θέαμα. Οι κάτοικοι όλων των χωρίων είχον πληννυρίσει τον δρόμον του Αργυροκάστρου, αναμένοντες τον Διάδοχον. Ολίγας ημέρας προηγουμένως ο γάλλος δημοσιογράφος Ρενέ Πυώ διέσχισε την πεδιάδα Αργυροκάστρου, προερχόμενος εκ Δελβίνου. Και ούτος, καταγοητευμένος γράφει εις το βιβλίον του: «Η δυστυχισμένη Ήπειρος», μόνον μία φοράν εις την ζωήν του είναι ενδεχόμενον να διαβή κανείς οδόν τόσον εν θριάμβω»…

…Η είδησις της αφίξεως του Διαδόχου Γεωργίου εις το Αργυρόκαστρομ ηλέκτρισε τας ψυχάς των Δροπολιτών, δια τούτο όλα τα χωρία εφιλοτιμούντο να εκδηλώσουν, κατά τον πλέον ενθουσιώδη τρόπον την άφιξιν του Διαδόχου εις την χώραν των. Εις την Δουβιανής οι κώδωνες των εκκλησιών του Αγίου Βλασίου και του Αγίου Νικολάου αντήχουν από το χαρμόσυνον μήνυμα, άνδρες και γυναίκες, νέοι και γέροι ητοιμάζοντο να υποδεχθούν τον Διάδοχον. Όλον το χωρίον, κατά την ωραιοτάτην εκείνην εαρινήν πρωϊαν, αφού εσυγκεντρώθη εις την εκκλησίαν του Αη Βλάση, εξεκίνησε με απερίγραπτον χαράν, δια να κατέλθη εις τον δημόσιον δρόμον δια την υποδοχήν του Διαδόχου Γεωργίου. Της πομπής προηγούντο οι δύο ιερείς της Δουβιανής, ο Παπαπέτρος και ο Παπαγιώργης, ενδεδυμένοι τα πολύτιμα ιερατικά των άμφια και με τα Ευαγγέλια εις τας χείρας, του Αγίου Βλασίου και του Αγίου Νικολάου, ηκολούθουν οι άνδρες με τας γραφικάς των ενδυμασίας, τα ποτούρια της εποχής οι παλαιότεροι, τα φράγκικα οι νεώτεροι, κατόπιν αι γυναίκες με τα πολύχρωμα και αστραφτερά φορέματα, τα άσπρα καλοσιδερωμένα φουστάνια, και κόκκινες, πράσινες, κρεμεζί ποδιές τους, τα μεταξωτά τους μαντήλια δεμένα «πόσι» εις το κεφάλι, ως περσική τιάρα, με εθνικής υπερηφάνειαν και αγαλίασιν κατέβαιναν τον λάκκον από το μέρος του Άη Γιώργη και τις Μιλικοκκιές.

Παραπλεύρως των δύο ιερέων, εις δευτέραν γραμμήν παρατεταγμένοι όλοι οι μαθηταί και αι μαθήτριαι του σχολείου, με τον διδάσκαλον τους Κωνσταντίνον Ζέρρην επί κεφαλής, εβάδιζον τραγουδούντες επίκαιρα εθνικά άσματα.

Η μεγαλοπρεπής πομπή μετ’ ολίγον έφθασεν εις τον δημόσιον δρόμον, εκεί όπου αργότερον εκτίσθη η μπαράγκα του Γιάννη Ζήκου και καρετάχθη, αναμένουσα τον Διάδοχον, ο οποίος θα ήρχετο από τα Σωφράτικα. Όλος ο δρόμος εις τον πρωϊνόν εαρινόν ήλιον ήστραπτε από τα χρυσαφικά των γυναικών και τα μεταξωτά μαντήλια, τα τσιαπράζικα των ανδρών και τα τσόχινα ποτούρια των γεροντότερων. Προηγούντο οι ιερείς με τα εξαπτέρυγα και παραπλεύρως των οι μαθηταί και αι μαθήτριαι με τον διδάσκαλον των εις την κορυφήν. Το αυτοκίνητον του Διαδόχου και της ακολουθίας του εβράδυνε να έλθη. Εις τα Σωφράτικα είχαν συγκεντρωθή πολλά χωριά και οι χοροί και τα τραγούδια και οι προσφωνήσεις διήρκησαν ώραν πολλήν και εκράτησαν ακίνητον τον Διάδοχον, ο οποίος ήτο βαθύτατα συγκεκινημένος από τα ενθουσιώδει εκδηλώσεις των κατοίκων της Δροπόλεως εις τα δέντρα του Σωφράτικα, όπου ουρανομήκεις ζητωκραυγαί διέσχιζον την ήρεμον ατμόσφαιρα του ανθισμένου τοπίου.

Τέλος ο Διάδοχος έφθασε. Ατελεύτητα χειροκροτήματα του «Ζήτω» υποδέχονται αυτόν. Μετ’ ολίγον κατήλθε του αυτοκινήτου και επροχώρησε ολίγα βήματα μετά της ακολουθίας του, προς το μέρος των ιερέων, οι οποίοι μετά βαθυτάτης κατανύξεως ήρχισαν να ψάλλουν ητν δοξολογίαν και το «Σώσον Κύριε τον λαόν σου», κατόπιν ησπάσθη το ιερόν Ευαγγέλιον του Αγίου Βλασίου, ενώ ο διδάσκαλος του χωρίου Κωνσταντίνος Ζέρρης προσεφώνησε τον Διάδοχον δι αρχαϊκής γλώσσης δια των εξής:

«Κύριος κραταιός και δυνατός, Κύριος ισχυρός εν πολέμων, άρατε πύλας οι άρχοντες και επάρθητε πύλαι αιώνιοι, ιδού εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξης, Υψηλότατε,

Οι κάτοικοι της ελευθέρας κοινότητος Δουβιανής, πλήρεις συγκινήσεως και ενθουσιασμού, αλλά και με δακρυβρέκτους τους οφθαλμούς εκ της μεγάλης και αφάτου χαράς, υποδεχόμεθα σήμερον επί των ελευθέρων τούτων εδαφών την Υμετέραν Υψηλότητα, τον Διάδοχον του Ελληνικού Θρόνου, τον υιόν του λατρευτού ημών βασιλέως Κωνσταντίνου ΙΒ’, ον η Θεία Πρόνοια προώριζε να χαρίση ελευθερίαν εις λαόν στενάζοντα επί αιώνας υπό το πέλμα στυγνής δουλείας, και να διαβεβαιώσωμεν την Υμετέραν Υψηλότητα, ότι σύμπαντες ημείς, όσους οράτε ενταύθα παρατεταγμένους, άνδρες τε και γυναίκες, είμεθα αποφασισμένοι ομοθυμαδόν να αγωνισθώμεν και να αποθάνωμεν απαξάπαντες δια την διάσωσιν της πολυπαθούς τάυτης γης από της αρπαγής των επιβουλευόντων αυτήν εχθρών του ελληνισμού.

Υψηλότατε,

Ο λαός της κοινότητος αυτής, της ελληνίδος Δουβιανής, της οποίας κατά την ιεράν ταύτην στιγμήν έχω την τιμήν να διερμηνεύω τα αισθήματα, υποβάλλει Υμίν τα αισθήματα ευγνωμοσύνης και σεβασμού και εύχεται τω Θεώ, τω δωτήρι παντός αγαθού, όπως δωρήση υγείαν και ευτυχίαν Σοι τε Υψηλότατε και τω γενναίω και ελευθερωτή Ελληνικώ Στρατώ».

Πλήρης συγκινήσεως ο Διάδοχος δια την θερμήν και ενθουσιώδη υποδοχήν, αλλά και την ελληνοπρεπή προσφώνησιν του διαδασκάλου Κωνσταντίνου Ζέρρη, εστράφη προς την περί αυτόν ακολουθίαν και είπεν προς τον Γενικόν Διοικητήν Ηπείρου Φορέστη: «Ποίος άραγε να εφαντάζετο, ότι θα ευρίσκομεν τοιούτους έλληνας εις το βόρειον τούτο τμήμα της Ηπείρου» (κατ αφήγησιν αυτόπτων Δουβιανιτών).

Ακολούθως ο Διάδοχος ανεχώρησε δια το Αργυρόκαστρον, όπου «υπό τους ήχους κανονιοβολισμών εκ του φρουρίου ριπτομένων, των μουσικών και εν μέσω φρενιτιωδών ζητωκραυγών του πλήθους, πανδήμως κατακλύζοντος, ανεξαρτήτως θρησκεύματος, και δι αψίδων των οδών κεκοσμημένων και των πέριξ υψωμάτων και παρόδων σημαιοστολίστων, έφθασε το φέρον την Α.Υ. τον Διάδοχον αυτοκίνητον ραινόμενον δι’ ανθέων και ροδοπετάλων και ακολουθούμενον υπό χιλιάδων λαού εν εξάλλω ενθουσιασμώ επευφημούντος» (εφημ. Αθηνών «Πατρίς», 10 Μαϊου 1913).

Δεν παρήλθεν όμως ικανόν διάστημα χρόνου από της περιοδείας του Διαδόχου Γεωργίου εις την Βόρειον Ήπειρον, οπότε οι μεγάλαι Δυνάμεις, τη πρωτοβουλία πάντοτε της Ιταλίας και της Αυστρίας, υπέγραψαν εις την Φλωρεντίαν το ομώνυμον πρωτόκολλον, δια το οποίου η ελληνικωτάτη χώρα παρεδίδετο εις την διάθεσιν των Αλβανών.