Στις 22 Νοεμβρίου 1975, ένας ισχυρός σεισμός 6,4 ρίχτερ έπληξε την περιοχή Θεολόγου Αγίων Σαράντα. Το επίκεντρό του ήταν το χωριό Δίβρη. Καθώς οι κάτοικοι βρισκόταν στα χωράφια, δεν υπήρξαν θύματα, ωστόσο 30 σπίτια κατέρρευσαν εντελώς, ενώ 150 είχαν υποστεί ρωγμές. Η κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού και εθελοντών από διάφορα διαμερίσματα της χώρας είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας νέας συνοικίας με τη συμβολική ονομασία «Εθελοντής» (Vullnetari).
Την περίοδο μετά το πλήγμα, κατά την οποία το χωριό και ολόκληρη η περιοχή είχε μετατραπεί σε εργοτάξιο, έρχονταν κι επανέρχονταν στη μνήμη των κατοίκων αναφορές των παλιών για έναν άλλο μεγάλο σεισμό με επίκεντρο και πάλι το χωριό τους. Μια άλλη – ολική αυτή τη φορά – καταστροφή που είχε υποστεί η Δίβρη πριν από σχεδόν έναν αιώνα.
Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται μερικές επιστολές – ανταποκρίσεις στον τύπο της εποχής για τον σεισμό εκείνο που σημειώθηκε «Παρασκευή των Φώτων, 7 η ώρα αλά τούρκα» τον Ιανουάριο του έτους 1897. Στα κείμενα παρατίθενται αρκετές ενδιαφέρουσες, συγκεκριμένες αυτή τη φορά πληροφορίες, εν αντιθέσει με τις αμυδρές «μνήμες» και γενικές αναφορές των κατοίκων το 1975.
ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ
Δέλβινον, 14 Ιανουαρίου 1897
(Ειδικό τηλεγράφημα της «Φωνής της Ηπείρου»)
Πότε έγινε ο σεισμός – Η καταστροφή της Δίβρης – Μεταβλήθηκε σε ηφαίστειο – Πόσοι σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν – Ο πανικός των κατοίκων – Παντού ερείπια – Οι βοήθειες – Ανάγκη συμπαράστασης.
«Παρασκευή των Φώτων, 7 η ώρα αλά τούρκα στην άτυχη Δίβρη σημειώθηκε η πρώτη ισχυρότατη, τοπική σεισμική δόνηση. Η μέρα ήταν ωραία και οι άνθρωποι απολάμβαναν τον ήλιο, γι’ αυτό και υπήρξαν μόνον τρία θύματα, η «Λόλη Θάνοβα» καθώς και δύο τέκνα ενός γύφτου σαμαρά, ενώ οι ελαφρώς τραυματισμένοι ήταν δεκαπέντε άτομα. Το Διβροβούνι σχίσθηκε σε πολλές μεριές και παντού φλόγες, βοή, τρόμος, αλαλαγμοί. Ο καπνός σκέπασε τους κατοίκους, οι οποίοι σκούζανε πανικόβλητοι και δεν ήξεραν προς τα που να πάνε. Φωνές, κλάματα, σπαραγμοί, ακούγονταν παντού. Και ιδείτε θαύμα: βράχια αποκόβονταν και εκσφενδονίζονταν. Όλος ο τόπος ανάμεσα στον Άγιο Σπυρίδωνα και τον Άγιο Νικόλαο, όπου βρίσκεται το μεσοχώρι, άνοιξε. Τα σπίτια όλα, εκτός από δέκα, ερειπώθηκαν εντελώς. Εκκλησία Κοιμήσεως και σχολεία σχίστηκαν και άνοιξαν οι τοίχοι, κάτοικοι σαν τρελοί έτρεχαν προς τα πεδινά μέρη. Εικόνα απόγνωσης και φρίκης! Από τα γειτονικά χωριά της Δίβρης, η Αβαρίτσα καταστράφηκε κατά το ήμισυ, ενώ στον Άγιο Ανδρέα, Τσερκοβίτσα και Γιαννιτσάτες, οι ζημιές ήταν μικρότερες. Σεισμοί εξακολουθούν. Οι κάτοικοι, μέσα στον βαρύτατο χειμώνα, διαμένουν στην ύπαιθρο. Πολλοί κατέφυγαν στα γύρω χωριά, όπου η ζημιές ήταν λίγες. Ποτέ άλλοτε δεν έχει γίνει παρόμοια καταστροφή. Εμφανίστηκε στη Δίβρη ηφαίστειο, που εξέπεμπε φλόγες και καπνό. Διοίκηση Ιωαννίνων έστειλε σκηνές και βοηθήματα. Καημακάμης Δελβίνου με τους γιατρούς Μάνο και Γκιάτε μετέβησαν επί τόπου. Μηχανικοί, μεταβαίνοντες για εξέταση, αποφάνθηκαν ότι η Δίβρη πλέον είναι ακατοίκητη. Αλλαχού της Ηπείρου, μόλις που αισθάνθηκαν τη δόνηση του σεισμού. Επιπλέον, προχθές ξαφνικά άρχισε βαρύτατος χειμώνας. Ανάγκη άμεσης, ταχύτατης βοήθειας. Υψώστε φωνή στους απανταχού Ηπειρώτες».
Τα δέκα σπίτια που αναφέρεται ότι σώθηκαν στο (σ.σ. παραπάνω) τηλεγράφημα, είναι της συνοικίας Μακρυκώστα, ενώ το ρήγμα έγινε στη συνοικία Κουκούτσας. Αλλά και τα σπίτια αυτά διερράγησαν εντελώς και θεωρήθηκαν ακατοίκητα. Ο μουτεσαρίφης Αργυροκάστρου μετέβη στη Δίβρη με 70 σκηνές και με άλλα πρόχειρα βοηθήματα.
Από επιστολή προερχόμενη από το Δέλβινο, μαθαίνουμε τα εξής: «Την παρελθούσα Παρασκευή έγινε στη Δίβρη ισχυρότατος σεισμός από τον οποίο κατέπεσαν όλα τα σπίτια. Πέντε είναι οι φονευθέντες και πολλοί οι τραυματισμένοι. Από τους σκοτωμένους, δύο ανήκουν στην οικογένεια των Βασαίων. Τις ειδήσεις αυτές μετέφεραν στο Δέλβινο κάποιοι Διβριώτες, οι οποίοι εσπευσμένα φτάσανε για να ζητήσουν συμπαράσταση εκ μέρους της κυβέρνησης, η οποία και απέστειλε άμεσα σκηνές. Μέχρι στιγμής δεν έχουμε περισσότερες λεπτομέρειες. Εκτός από τη Δίβρη ζημιές έπαθε και η Αβαρίτσα. Στη Δρόβιανη τα σπίτια που διερράγησαν ήταν λίγα. Επίσης, λίγες ζημιές σημειώθηκαν και στα χωριά Άγιος Ανδρέας, Τσερκοβίτσα και Μάλτσανη. Το χωριό Λεσινίτσα δεν έπαθε τίποτα. Τα νερά του ποταμού Μπίστρισσα αναβλύζουν θολωμένα. Να αναφερθεί το μεγάλο και ανεπανόρθωτο αυτό δυστύχημα στις εφημερίδες και στην κυβέρνηση να σπεύσουν προς βοήθεια των σεισμόπληκτων. Διακόσιες κατεστραμμένες οικογένειες διαμένουν στο ύπαιθρο, στερούμενες τα πάντα. Να γίνουν τηλεγραφήματα στο Αργυρόκαστρο (σ.σ. ώστε οι αρχές) να ενημερωθούν για την καταστροφή, που υπέστη η ωραία κωμόπολη του Δελβίνου, ονομαστή για την ανδρεία και τη γενναιότητα των κατοίκων της».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλοι έχουμε χρέος να καταβάλουμε προσπάθειες για να αποσταλούν βοήθειες στην άτυχη Δίβρη. Κάθε Ηπειρώτης υποχρεούται να στείλει τον οβολό του, διότι τα ατυχήματα είναι κοινά και ως αδέλφια οφείλουμε να δείχνουμε την αλληλεγγύη μας. Πρέπει, προς το σκοπό αυτό, να συγκροτηθεί επιτροπή προς την οποία θα απευθύνονται οι βοήθειες. Μέχρι τη σύσταση της επιτροπής, όμως, ο καθένας να βοηθήσει με όποιον τρόπο εκείνος κρίνει κατάλληλο.
Αργά χθες το βράδυ, κι ενώ τυπώνονταν το φύλλο, λάβαμε λεπτομερέστερη περιγραφή την οποία και προσεχώς θα δημοσιεύσουμε. Στην περιγραφή απεικονίζεται η φρικτή εικόνα της καταστροφής. – Χάριν δε των αναγνωστών μας, υποβληθήκαμε σε όχι ασήμαντη δαπάνη με σκοπό να έχουμε και τηλεγραφικές πληροφορίες.
Φωνή της Ηπείρου, 17 Ιανουαρίου 1897
Εκ Δελβίνου, 9 Ιανουαρίου 1897
Οι τρομεροί σεισμοί της Ηπείρου – Είκοσι ως τώρα σεισμικές δονήσεις – Η Δίβρη, χωριό χριστιανικό καταστράφηκε εξ ολοκλήρου – Η Δρόβιανη και τα κοντινά χωριά υπέστησαν επίσης ζημιές – Το Διβροβούνι αναθρώσκει φλόγες και καπνούς – Η ατμόσφαιρα αναδίδει οσμή γαιανθράκων, τα νερά κλούβιου αυγού – Νεκροί τέσσερις και τραυματίες τριάντα δύο – Ανάγκη συνδρομών
Την περασμένη Παρασκευή, 3 του τρέχοντος μηνός, περί τις 6 η ώρα αλά τούρκα σημειώθηκε σε όλη την επαρχία μας φοβερός σεισμός, ο οποίος μας βύθισε σε απερίγραπτη λύπη για τις καταστροφές που επέφερε και για την απώλεια τόσων άτυχων ανθρώπων. Την ώρα, που επιχειρώ να γράψω με τρεμάμενο χέρι λόγω της συγκίνησης, αλλά γιατί να το κρύψω, και λόγω του φόβου νεότερων καταστροφών, οι δονήσεις επαναλαμβάνονται κάθε τέταρτο της ώρας, τόσο που νομίζεις ότι βρίσκεσαι πάνω σε ατμόπλοιο, που πλέει στη θάλασσα και εκτινάσσεται καθώς πελώρια κύματα το χτυπούν απ’ όλες τις πλευρές.
Από την Παρασκευή, όπου σημειώθηκε η πρώτη και καταστρεπτική δόνηση, μέχρι τη στιγμή, που γράφω την παρούσα (σ.σ. ανταπόκριση), σε τακτικά χρονικά διαστήματα αισθανθήκαμε 20 συνολικά δονήσεις, δηλαδή και την Παρασκευή προς Σάββατο και το Σάββατο προς Κυριακή και την ημέρα των Θεοφανείων και στη συνέχεια μέχρι σήμερα. Όλη η επαρχία μας υπέστη ζημιές, αλλά οι μεγαλύτερες επιφυλάσσονταν για τους ατυχείς Διβριώτες, οι οποίοι όλοι, χωρίς εξαίρεση, παραμένουν έξω από τα σπίτια, στο ύπαιθρο. Από τα 180 σπίτια, του ωραίου και ηρωικού τούτου χωριού, τα 70 κατέρρευσαν από τα θεμέλια, ενώ τα υπόλοιπα κατέστησαν ακατοίκητα και από στιγμή σε στιγμή κινδυνεύουν να καταρρεύσουν κι αυτά. Οι συνοικίες Δεκατρείς, Μεσανοί, και Καβαλάτες καταστράφηκαν ολοσχερώς και μόνο η συνοικία Μακρυκώστα διεσώθη.
Η Κεντρική Εκκλησία της Θεοτόκου και τα παρεκκλήσια Αγίου Μαρτίνου και Μεταμορφώσεως είναι ετοιμόρροπα, ενώ η αρχαία μονή στην κορφή του Διβροβουνίου διερράγη σε χίλιες μεριές. Οι κάτοικοι της Δίβρης, φοβούμενοι μήπως και αυτό ακόμα το έδαφος του χωριού καταβυθιστεί, κατέφυγαν και κατασκήνωσαν στο απέναντι Χούστοβο, όπου ήταν χτισμένο το πρώτο τους χωριό, ενώ μερικοί άλλοι, οι ευπορότεροι έφτασαν ακόμα πιο μακριά και εγκαταστάθηκαν προσωρινά στα χωριά «Ομέρ Εφένδη», Λίβινα, Λαχανά, στο Δέλβινο και σε άλλα γειτονικά χωριά. Επειδή όλοι, την ώρα του σεισμού, ήταν στις εργασίες τους, μόνο 4 γυναίκες, βρήκαν το θάνατο ενώ άλλοι 32 εξήχθησαν (σ.σ. από τα ερείπια) κατά πάσα πιθανότητα ακίνδυνα τραυματισμένοι.
Από την ώρα του σεισμού (της πρώτης δόνησης, εννοώ, γιατί ο σεισμός ακόμη κατά διαλείμματα εξακολουθεί) μέχρι την ημέρα των Θεοφανείων τα χωριά Δίβρη, Θεολόγου, Λεσινίτσα, Δρόβιανη και λοιπά μέχρι το Γαρδικάκι*, ήταν καλυμμένα από καταχνιά, που έκρυβε τον ήλιο και αναδύονταν οσμή πετροκάρβουνου. Λέγεται ότι λίγο μετά την πρώτη δόνηση της Παρασκευής, πολλοί ήταν εκείνοι που είδαν το Διβροβούνι να εκτοξεύει από την κορυφή του φλόγες και κοκκινόμαυρο καπνό. Τούτο, ίσως να είναι διάδοση φαντασιόπληκτων. Εκείνο, που υπέπεσε στην αντίληψη όλων μας είναι ότι όλα τα νερά, οι πηγές των οποίων βρίσκονται στο Διβροβούνι, μαύρισαν και μυρίζουν σαν χαλασμένα αυγά.
Στην Αβαρίτσα, χωριό κατοικημένο από Οθωμανούς (σ.σ. μουσουλμάνους) κατέπεσαν 3 σπίτια και περίπου 10-12, ανάμεσα στα οποία του Γιάχου, Φέζου και Ζουπαίων, είναι ετοιμόρροπα. Τα βουνά γύρω από την Αβαρίτσα καθώς και το έδαφος γύρω από το Χάνι, σχίστηκαν σε πολλά μέρη.
Τα χωριά Άγιος Ανδρέας, Θεολόγου, «Τσαρκουβίτσα», Λεσινίτσα**, κτλ, υπέστησαν μικρές και ασήμαντες ζημιές. Οι Κρόγκοι, που εκτείνονται στους πρόποδες του περήφανου και τρομερού στη θέα Κόκκινου Λιθαριού, γλίτωσαν από το σεισμό, αλλά από στιγμή σε στιγμή κινδυνεύουν από τα πελώρια σκέμπια (σ.σ. βράχια), τα οποία αποκόπηκαν και είναι έτοιμα να κατρακυλήσουν και να τους πάρουν παραμάζωμα όλους κάτω στη Μπίστρισσα.
Η Δρόβιανη διέφυγε τον κίνδυνο με μόνο μικρές υλικές ζημιές. Το σχολείο της Άνω Δρόβιανης, το Μετόχι της Υπαπαντής, τα σπίτια των Μαγγιόρη, Λιάσκα, Κωνσταντίνου Φίλιου, Ευθύμιου Σκεύη, Βασίλη Πέγιου, Μουστακίδη και λοιπών έπαθαν μικρές ζημιές, ενώ το σπίτι του Σταύρου Τάτση είναι το μόνο που έγινε ακατοίκητο. Αν σημειωθεί νέος σεισμός, διατρέχουν κίνδυνο αυτή και τα άλλα γειτονικά χωριά, πράγμα που απευχόμαστε. Τότε, όχι μόνο τα ταλαιπωρημένα, αλλά όλα τα σπίτια θα καταρρεύσουν.
Η σεβαστή Διοίκηση Ιωαννίνων, μόλις πληροφορήθηκε για το σεισμό έστειλε στη Δίβρη σκηνές και τρόφιμα και διέταξε τον Καϊμακάμη Δελβίνου να πάρει μαζί του δυο γιατρούς και να μεταβεί στον τόπο της καταστροφής. Οτιδήποτε ήταν δυνατόν να γίνει εκ μέρους των τοπικών αρχών, έγινε, αλλά δεν είναι αρκετό να καλύψει τις ζημιές, που υπέστησαν οι Διβριώτες. Είναι ανάγκη, η Ηπειρωτική Αδελφότητα Αθηνών, η Φιλόπτωχος των Πατρών και οποιαδήποτε άλλη υπάρχει, να αναλάβουν από κοινού την πρωτοβουλία για τη συλλογή εράνων με σκοπό την ανοικοδόμηση των ερειπωμένων σπιτιών και τη διατροφή των δυστυχισμένων σεισμόπληκτων. «Η Φωνή της Ηπείρου», που πρωταγωνιστεί σε οτιδήποτε αφορά την Ήπειρο, δεν αμφιβάλω πως θα ανοίξει ειδική στήλη με συνεισφορές και θα ενεργήσει το κατά δύναμη.
Σύμφωνα με νεότερες πληροφορίες, λόγω των επανειλημμένων δονήσεων, στην Αβαρίτσα έπεσε ένα από τα δύο οθωμανικά τεμένη, το σπίτι του Μούχου Γιανούζι, επίσης Οθωμανού, ενώ μερικά άλλα έπαθαν αρκετές ζημιές.
Στο Δέλβινο συγκροτήθηκε επιτροπή αποτελούμενη από εξέχοντες Τούρκους και Χριστιανούς για συλλογή εράνων.
Το βουνό της Δίβρης εξακολουθεί από καιρό σε καιρό να καπνίζει. Χωρίς αμφιβολία, δημιουργήθηκε ηφαίστειο το οποίο, όπως φαίνεται, δεν ξεθύμανε ακόμα και απ’ αυτό προέρχονται οι συχνές δονήσεις. Τα γειτονικά προς τη Δίβρη χωριά, ποιος ξέρει τι ταλαιπωρίες τα περιμένουν.
Η Αδελφότητα Πατρών προσέφερε 200 δραχμές και συνεννοείται με την επιτροπή Αθηνών να συγκροτηθεί κι εκεί (σ.σ. αντίστοιχη) επιτροπή. Ελπίζουμε, όμως, ότι η Επιτροπή Αθηνών θα σπεύσει να στείλει άμεσα και σε δόσεις προς τον Μητροπολίτη Αργυροκάστρου και προς την Επιτροπή Δελβίνου τα χρήματα τώρα, που οι σεισμόπληκτοι έχουν απόλυτη ανάγκη βοήθειας για να αποφευχθεί έτσι η διαιώνιση του ζητήματος, όπως άλλες φορές. Μόλις συγκεντρωθεί το ποσόν των 1000 δραχμών πρέπει να σταλεί αμέσως, ενώ αργότερα να σταλεί και το οποιοδήποτε ποσόν συγκεντρωθεί από την Επιτροπή Αθηνών. Με απορία, όμως, διαπιστώνουμε ότι αν και πέρασαν τόσες μέρες από τότε που ανακοινώθηκε η έκκληση της Επιτροπής, κανείς Ηπειρώτης δεν έσπευσε να καταθέσει στην Ιονική Τράπεζα τον οβολό του, αλλά ούτε η Ηπειρωτική Αδελφότητα Αθηνών έσπευσε να προσφέρει, μολονότι όφειλε να είναι αυτή πρώτη που να ορίσει ποσόν 1000 δραχμών από το κονδύλιο των σεισμών, το οποίο και διαθέτει, ενώ το υπόλοιπο ποσόν να το κρατήσει για άλλες επείγουσες ανάγκες στο μέλλον. Το μέχρι τώρα συγκεντρωμένο από την επιτροπή ποσό ανέρχεται σε περίπου 1000 δραχμές.
Φωνή της Ηπείρου, 24 Ιανουαρίου 1897
Μεταφορά στη δημοτική: Α. Ζ.
Οι ονομασίες παρατίθενται όπως αναγράφονται στο άρθρο. *Οι ονομασίες παρατίθενται όπως αναγράφονται στο άρθρο.
Σημείωση: Τα στοιχεία για το σεισμό του 1975 αντλήθηκαν από το βιβλίο του Χαράλαμπου Κίτσιου, «Η Δίβρη Βορείου Ηπείρου στο διάβα των αιώνων», Ελίκρανον 2001, σ. 215
Φωτογραφία άρθρου: Πανοραμική άποψη της Δίβρης
Πηγή: Panoramio http://periodikodrys.gr
