Ο ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ-ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΣ

Aπό του Σουλτάν Μουράτ, μετά την ήττα του Σκεντερμπέη, στο βαθύ σκοτάδι, που έφερε η εισβολή των Τούρκων στην Ήπειρο, αρχίζουν οι εξισλαμισμοί των χριστιανών. Η ανάμνησις του Δεσποτάτου, και των Κομνηνών όλο κι έσβυνε στου χρόνου το πέρασμα. Πρώτοι έδωσαν το παράδειγμα οι μεγάλοι κτηματίαι, οι αρχηγοί πατριών για να διατηρήσουν τα φέουδά τους. Εμιμήθησαν αυτούς και οι φτωχοί κολλήγοι, κάτω απο τον ψυχολογικό καταναγκασμό.

Όμως οι νεοφώτιστοι, αγράμματοι και αμαθείς, δεν αγνώριζαν τίποτε από το Κορανίο κι εξακολουθούσαν να προσκυνούν τον Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Νικόλαο. Διατηρούσαν τα χριστιανικά τους ονόματα,γιόρταζαν τακτικά τις ημέρες του εορτολογίου, που τις γνώριζαν απ'έξω και φορούσαν μετάλλια με σταυρό. Αν ο μουλάς (ιερολογιώτατος) αγνοή την ευχή, για τη θεραπεία του παιδιού του, φέρνει αυτό στον παπά της γειτονειάς του και αυτός τη διαβάζει ελληνικά. Δεν ξεύρει το σεριάτι (ιερό νόμο) και το βρίσκει πολύ φυσικό ν`ακολουθήση την παράδοσι των πατέρων του.

Πολλές φορές στον αξισλαμισμό συντελούν και επίσκοποι, που με αψυχολόγητα τακρίρια αφόριζαν κατοίκους φτωχών περιοχών, διότι δεν εκρατούσαν όλες τις επιβεβλημένες νηστείες, όπως στην περιοχή του Κουρβελεσίου, όπου τα μοναδικά προΪοντα ήταν λίγο κριθάρι,γάλα,τυρί,κορόμηλα και λεφτόκαρα.

Κοντά στους αφορισμούς και η πίεσις για την είσπραξι των εκκλησιαστικών δικαιωμάτων και των επαρχιακών εισοδημάτων, όπως ήταν τα κύρια και τυχερά τα συνήθη και νενομισμένα δηλ. βοήθεια, φιλότιμα, κανονικά, εμβατοίκια, τα των γάμων και πανηγύρεων, η τοπική ζητεία, παρησία, προθέσεις, σαρανταλείτουργα και ψυχομερίδια, έσπρωχνε και τους υπολοίπους. Ό,τι επί χρόνια φιλότιμοι, Επίσκοποι, έκαναν για να διατηρήσουν στην πίστι του Γένους τους πιστούς,μπορούσε να καταστρέψη μέσα σε λίγο διάστημα ένας ανάξιος διάδοχός τους.

Αλλά σ'αυτή τη χώρα που κατέχει τα παράλια του Αδριατικού και κρατεί τα κλειδιά της πόρτας του διασταυρώνονται κι άλλα ξίφη. Δεν είναι μόνο η πάλη ανάμεσα στο χριστιανισμό και το Ισλάμ. Μαύρες κουκούλες Φραγκισκανών μοναχών από τον 14ον αιώνα εφωδισμένον με φιρμάνια του Μωάμεθ του Β' απ'άκρου εις άκρον με ευχολόγια και παράδες. Από τον 17ον αιώνα επωφελούνται των νικών του πρίγκιπος Ευγενίου και γίνονται όργανα της Αυστριακής πολιτικής.

Σαν να μη έφθαναν αυτοί , από του 1840 εμφανίζονται και Ίσουιται με εντολές απο τη Ρώμη. Τα νήματα που ξεκινούν απο τη Βιέννη και Μιρδίται της Βορείου Αλβανίας έγιναν καθολικοί επί Πάπα Ινοκεντίου του Δ',αλλά διατηρώντας τύπους της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας μετελάμβαναν των Αχράντων Μυστηρίων.

Η διαρροή προς τον Ισλαμισμό εξακολουθούσε ομαδικά πότε με τη βία του κατακτητού και πότε εθελουσία μέχρι του 1860. Εκατοντάδες κάτοικοι της Αρπίτσας του Μαργαριτίου της Τσαμπουργιάς ωνομάζονταν μέχρι προ ολίγων Πασχαλινοί και Μπαίραμίτες διότι εξισλαμίσθησαν το Πάσχα και το Μπαίραμι. Όλοι οι Τούρκοι της Αρβανίτιας και της Ήπειρου είναι Χριστιανοί γυρισμένοι,ρωμηογυρίσματα.

Ο κατακτής είχε ανάγκη από ένα υπόστρωμα δικού του πληθυσμού και στην αρχή ευνόησε ποικιλοτρόπως τον εκμουσουλμανισμό.

Και όταν το κακό παραγινόταν και ολιγόστευαν οι ραγιάδες (ποιός θα δούλευε;) τότε η Κεντρική Οθωμανική Διοίκησις, συνήθως δια των βερατίων των Επισκόπων, προσπαθούσε ν'αναχαιτίση την πλημμύρίδα. Ιστορικά.

Εις βεράτι του Μητροπολίτου Λαρίσσης Λεοντίου εκδοθέν το 1604. "Κανείς ραγιάς ποτέ ακουσίως να μη βιάζεται παρ'ουδενός να εξομόση" (Περιοδ. Προμηθεύς τεύχος 4 (1892) σελ. 311 κι εξ.

Εις τον γνωστόν Ορισμόν του Σινάν Πασιά, έγγραφον παραχωρήσεων του Μουράτ του Β' προς τους Ιωαννίτας το 1430 αναφέρεται : " Ο μητροπολίτης να έχη την κρίσιν την Ρωμαϊκην και όλα τα εκκλησιαστίκα δικαιώματα...και οι εκκλησίαις σας να σημαίνουν καθώς έχουν συνήθειαν (Βλ. Κ. 'Αμάντου : Οι χριστιανοί και ο Ορισμός του Σινάν Πασιά, Ηπειρ. Χρονικά τευχ. Γ' 1930).

Ότι όμως ήταν πολιτική της κεντρικής Οθωμανικής Διοικήσεων, άλλ'αντέβαινε στα σχέδια των τοπικών οργάνων στις απομεμακρυσμένες επαρχίες της αυτοκρατορίας, των σπαχήδων και των ζαϊμιδων (τιμαριούχων) δεν έμπαινε σε εφαρμογή από μίκρες εξερέσεις των ραγιάδων ή και σοβαρώτητα κινήματα, όπως του Διονυσίου του Τρίκκη, του επιλεγομένου Σκυλοσόφου.

Έτσι έχουμε βιαίους εξισλαμισμούς από του 1612.Τότε εσταμάτησαν οι κωδωνοκρουσίες και αφηρέθηκαν και τα προνόμια (σιουρούτια). (Βλ. Περιγραφή πόλεως Ιωαννίνων σελ. 45 Ηπειρ. Μελετήματα Ι. Λαμπρίδη). Τα φρικτά μικτά συνοικέσια επεδείνωναν το κακό. (Βλ. Αθηναγόρα Νέος Κουβαράς Ηπ., Χρον. τεύχος Α-Β 1929, σελ. 25 Χριστιανές που συζούσαν με Οθωμάνους).

Ο Σπ. Αραβαντινός γράφει ότι ο χείμαρρος του εξισλαμισμού ηπείλει να κατακλύση ολόκληρον την Ήπειρον. (Bλ. Σπ. Αραβαντικού. Ιστορία Αλή Πασιά Τεπελενλή - Άθηναι 1895 εν. σελ. 29-30).

Το δυστύχημα, γράφει ο Φαν. Μιχαλόπουλος, είναι πώς οι περισσότεροι εξισλαμισμοί ήσαν με τη θέληση των κατοίκων. Βαριεστημένοι οι ραγιάδες από την καραθλιπτική φορολογία, από την εγκαράλειψι και ακηδία του ανωτέρου κλήρου... αλλαξοπιστούσαν, ελπίζοντας την καλυτέρευση της τύχης των. (Βλ. Φ. Μιχαλοπούλου - Κοσμάς ο Αιτωλός 1774-1779 Ν. Κράτος τεύχος 9 σελ. 611).

Κατά το 1739 οι χριστιανοί της Χαονίας και Θεσπρωτίας ήρξαν το ελαττουσθαι επαισθήτως ένεκεν της κατά καιρόν τουρκεύσεως γιγνομένης πρός αποφυγήν των αδιαλείπτων κακούχιων, ας οι Οθωμανοί ενεποίουν εις τους Χριστιάνους. Πολλά λοιπόν τότε χωρία ηναγκάσθηκαν να εναγκαλισθούν τον Ισλαμισμόν. Και της Επαρχίας Δελβίνου και Παραμυθίας και των Φιλιατών και της Αυλωνός και των Ακροκεραυνίων. Εις τα μεν των ως είρηται χωρίων ο Χριστιανισμός εισ το παντελώς απεσβέσθη.( Βλέπε χρονογραφ. της Ηπείρου Παν. Αραβαντινού, τομ. Α' σελ. 245).

Οι δυστυχείς Χρηστιανοί ένεκα των ποικίλων καταπιέσεων και της παχυλής αμαθείας εις ην δετέλουν, ήρχισαν να κλονίζωνται εν τη πίστει και ν'ασπάζωνται την πλείονα επίγεια αγαθά και απολαύσεις υποσχομένην αυτοίς θρεισκείαν. (Ήπειρ. Ήμερ. 1914 σελ. 218).

Εις τες Δουκάτες του τμήματος Αύλωνος Επαρχίας Βελεγράδων εκ 300 Χριστιανικών οικογενειών άπασαι ησπάσθησαν τον Ισλαμισμό εκτός 25-30 απόρων οικογενειών. Γάμοι μεταξύ Οθωμανών και Χριστιανών ήσαν συνηθέστατοι. Εκ δύο αδελφών ο μεν οπαδός του Μωάμεθ, ο έτερος του Χριστου. Ο πατήρ Οθωμανός, η μήτηρ Χριστιανή και τ'ανάπαλιν.( Βλ. Έκθεσιν Δ. Μαλιάδη. Επετηρίς Ήπειρωτ. Φιλεκπαιδ. Συλλόγου Κων/πόλεως 1873 σελ. 70).

Εις τα 34 χωρία της άνω και κάτω Σπαθίας οι νέοι μετήλλασσον εκ φόβου τα ονόματα εγγραφόμενοι εις τους στρατολογικούς καταλόγους και τους απογραφικούς μετά την έκδοσιν του Τανζιματίου. (Βλέπε ανωτέρω σελ. 70-71).

Αντίδρασιν κατά του κύματος αυτού έχομε φοτεινούς ιερωμένους, που ορθώνουν το ανάστημά τους. Πρώτος στους πρώτους ο πάτερ Κοσμάς ο Αιτωλός, με το ιερό κήρυγμα από το ένα μέρος και με τα συστατικά γράμματα πρός τους προέστους και δημογέροντες, προτρεπτικά για την ίδρισι σχολειών, που σώζονται ακόμα και που μπορούν να θεωρηθούν σαν διατάγματα ιδρύσεως.

Μα και του Δρυϊνουπόλεως Σοφιανού το παράδειγμα, που εγκατέλειψε τον επισκοπικό θρόνο και εγκαταστάθηκε στον Άγιο Αθανάσιο της Πολιτσάνης δεν είναι το μικρότερο.

Έχοντας ορμητήριον τούτον περιήλθε τα χωριά της Ζαγοριάς και ανεχαίτισε τον χείμαρρο του εξισλαμισμού. Πολλά χωριά είχαν εξωμότες. Τους συγκέντρωσε όλους στο Μαλέσοβο.

Στο χωριό Χάλιο του Δελβινού,στο εικονοστάσι της οικογένειας Ιωάννου Παπά σωζόταν μέχρι το 1936 ιδιόγραφη επιστολή του Πάτερ Κοσμά. Αντίγραφο της επιστολής αυτής είχε κάνει προ ετών ο Ευάγγελος Ζάρος,Μπουλιαρατινός δάσκαλος. Αντίγραφον από το αντίγραφο του Ζάρου είχε κάνει ο επίσης δάσκαλος Γ.Κ. Καλυβόπουλος.

Του Πάτερ Κοσμά, που στέκει πλάι-πλάι ισάξια με τους τρείς ιεράρχες ο αναγνώστης θα ιδη παρακάτω επιστολή: "Ευγενέστατοι αγαπητοί μου αδελφοί, οι κατοικούντες την χώραν Χάλιου, σας ασπάζομαι και παρακαλώ τον Άγιον Θεόν δια την ψυχικήν και σωματικήν σας υγείαν. Εγώ, αδελφοί μου, ως δούλος ανάξιος Χριστού του Θεού ημών περιερχόμενος και διδάσκων το κατά δύναμιν τους χριστιανούς με άδειαν των κατά τόπον Αρχιερέων, ήλθα και εδώ εις την χώραν σας και βλέποντας ότι δεν έχετε σχολείον να διαβάζουν τα παιδιά σας χωρίς πληρωμήν, επαρακίνησα τους Χριστιανούς και έδωσαν το κατά δύναμιν και προαίρεσιν δια το σχολειόν σας, πρέπει δε και η ευγένεία σας, πάντες να βοηθάτε πάντοτε το σχολείον σας εξ ιδίων πόνων ή κοινώς από την χώραν ή και από βακούφια δια να λάβετε και παρά Θεού τον μισθόν σας και τιμήν παρά ανθρώπων.Είμαι και εγώ χρεώστης και παρακαλώ τον Κύριον τον ευλογούντα τα πάντα να ευλογήση και την χώραν σας και το σχολειόν και τα παιδιά σας και να σας αξιώση να ζήσετε και εδώ καλά και θεάρεστα και να σας βάλη και εις τον παράδεισον να χαίρεσθε και να ευφραίνεσθε,να δοξάζετε την Αγία Τρίδα. Αμήν.

Έβαλα δε και επίτροπον,με την γνώμην πάντων, τον κυρ Ρίζον του Δήμου και επιστάτας και βοηθούς αυτού όλην την χώραν,μάλιστα δε τον κυρ Κυριάζον του Ζήση και τον Ιωάννην του Γκίκα και τον κυρ Ιωάννην του Ζώτου και τον κυρ Κυριάζον του Δημητρίου και τον κυρ Κώστα του Σπύρου και τον κυρ Πάντον του Δήμου να κυβερνήσουν το σχολείον καθώς ο Κύριος τους φωτίσει.

Ταύτα και υγιαίνετε εν Κυρίω.

(1779) ΑΨΟΘ. Ιούλιος

Κοσμάς Ιερομόναχος και ευχέτης σας

Άν όμως μεγάλο τμήμα του πληθυσμού κάτω από τις ιδιόμορφες συνθήκες έχασε την πίστιν των προγόνων του, όμως οι εκδηλώσεις του, αποτέλεσμα παραδόσεων αιώνων, δεν έπαψαν να δείχνουν και να σελαγίζουν αυτό το παρελθόν προ της μεταστροφής. Ιδιαιτέρως αυτό συνέβαινε με τους Λιάμπιδες. Οι Λιάμπιδες ήταν καλοί, μα τους χαλούσαν οι Καστρινοί αγάδες, που τους είχαν οργανά τους.

Δανείζομαι από τον Αραβαντινό (Ιστορία Αλή Πασιά του Τεπελενλή) δύο μπουγιουρντιά του σπουδαιοτέρου από τους Λιάμπιδες, του αρχηγού τους, του περιφήμου Πασιά των Ιωαννίνων. Ο Αλή Πασιάς.

Δίνω το μπουγιουρντί μου και φανερώνω εγώ πώς έβαλα τον παπά-Κούστα ηγουμένον του μοναστηρίου στο Χόρμοβο, στον Άγιο Νικόλα και φανερώνω πώς του χάρισα όσον τόπο ώριζε πρώτα αυτό το μοναστήρι αμπέλια, χωράφια και ό,τι άλλα είχε, του χάρισα του μοναστηριού και του Παπά-Κουστά ακόμα και το σπίτι του Βίτο Κολιάκη με τ'αμπέλια του κα τα χωράφια του και κήπους του και ό,τι άλλα ώριζε αυτός και ένα αμπέλι, όποιο αρέσει του Παπά-Κουστά να έχη ιζήνι να το πάρη και να το εξουσιάση το μοναστήρι ακόμα του Χάνσα να βγάλη και τα πρόβατά του και τα πράματα (μουλάρια) του μοναστηριού στο βουνό και κανένας τίποτε πλερωμήν να μην του γυρέψη μη τε λιανό. Ακόμα του εχάρισα και πενήντα πρόβατα και δύο αγελάδια όλα αυτα όσα έχω γράψει άνωθεν του εχάρισα του μοναστηριού του Αγιού Νικολάου εις το Χόρμοβο και έχει ιζηνι με το μπουγιουρντί μου να τα εξουσιάση έως το κιαμέτι και καμμιά πείραξη ποτέ να μην έχη μήτε από τε μένα μήτε από τα παιδιά μου μήτε από το τζάκι μου έως το κιαμέτι και δια την αλήθεια έδωσα το μπουγιουρντί μου στα χέρια του Παπά-Κούστα να βρίσκεται εις το μοναστήρι παντοτινά, όχι άλλο ακόμα του εχάρισα κι εγώ ένα ζευγάρι βόϊδια καλά, όχι άλλο.

Φλεβαρίου 1788. Τεπελένι γράφω.

Εγώ ο Βεζύρ Αλή Πασιάς.

Έδωκα το πουγιουρντί μου του ηγουμένου εις το μοναστήρι του ταξιάρχου Μιχαήλ, ότι με το να του εχάλασε το ποτάμι το αύλακι του μύλου και του Τάμπανου του εδωκα το ίζνι μου δια να βάλη μαστόρους να το φθιάση όπου κι αν απερλαση και κανένας να μην τον εμποδίση ούτε να του γινη μανής ότι, αυτό το μιναστήρι ηξεύρετε όπου είναι εδικόν μου και και το αγαπώ εξ αποφάσεως. Αλλέως μη κάνετε ότι τζεβάπι δεν μου δίνετε. Ίωαν. 24 Αυγούστου 1808.

Ο Αλή Πασιάς, όπως όλοι οι Λιάμπιδες εσεβάσθη τις ιδιοκτησιές των Μονών,τα βακούφια. Επροστάτευσε τα Μοναστήρια.

Τον Παπαγιάννη της Σωπικής, θημούμενος την ευεργεσία του, εγκατέστησε στη Μονή Ταξιαρχών της Νίβανης και μετά το θάνατό του διέθεσε χωράφια της Τσιάτιστας για τη χήρα του.

Το γιό του Παπαγιάννη Αθανάσιο τον είχε μαζύ του κατά τις εκστρατείες εναντίον των Σουλιωτών. -Ο Ριφάτ Μπέης εκήδευσε την μητέρα του Χρυσή δι' Αρχιερέως

-Ο Παρασκευάς Καραγκιόζης υπογράφεται ως "βαροσλής" της πολιτείας Αργυροκάστρου επίτροπος εις χρεωστικό ομόλογο το έτος 1773 Φεβρουαρίου 23 επί Δρυϊνουπόλεως και Αργυροκάστρου Δοσιθέου.(Βλεπ. Σύνοψιν Κώδικος Δρυϊνουπόλεως Π. Πουλίτσα).

Είναι φανερό ότι η μεγάλη οικογένεια Καραγκιόζη του Αργυροκάστρου, που συναντά ο αναγνώστης στις σελίδες αυτές, εξισλαμίζεται στις αρχές του 19ου αιώνος ή στα τέλη του 18ου.

-"Υπάρχουν ακόμη εις τα μέρη αυτά Μουσουλμανικαί οικογένειαι των οποίων η μάμμη ,που ζει ακόμη, είναι χριστιανή. Τα χωρία έχουν ακόμη Ελληνικές ονομασίες. Εις το Αργυρόκαστρον νέαι Μουσουλμανικών οικογενειών φοιτούν εις τα ελληνικά σχολεία"(Ρενέ Πυώ-Δυστυχισμένη Ήπειρος 1913).

Και είναι αλήθεια ότι με το Χάτι Σερίφ(ιερόν Διάταγμα του 1839) η νόμο του τανζιματίου επί Αβντούλ Μετζίτ καθιερώθηκαν εκκλησιαστικά προνόμια τα σουρούτια αλλά, όπως είπαμε ήδη, αυτά τα ανυπότακτα τέκνα των ορέων της Αρβανιτιάς συχνά μετρούσαν το μέγεθος του φιρμανίου με το μέγεθος της ατομικής κάμας τους, της μονης πού προστάτευε τα συμφέροντά τους.

Ο Κοσμάς Θεσπρώτος διασώζει ένα χαρακτηριστικό επεισόδειο στην Γεωγραφία Ηπείρου και Αλβάνιας. «Εις τα 1828 εστάλη ως Μητροπολίτης Κορυτζας-Παγωνιανής οκύρ Βησσαρίων. Ούτος ηύρε προκατοχικά (των προκατόχων) χρέη εις Αλβανούς χρεωστούμενα, εφωδιάσθη με υψηλόν φιρμάνι διά ν'αποφύγη την σκληρότητα των δανειστών. Μίαν ημέραν λοιπόν του επαρρησιάσθη ένας Αλβανός δανειστής ζητών τον τόκον της ομολόγιας του, ή πανιερότης του αφ'ου του αντέτεινε λόγους αρκετήν ώραν, τέλος κατέφυγεν εις το υψηλόν φιρμάνι, το οποίον ο Αλβανός τούρκος με την φυσικήν του τόλμην και αδιαφορίαν εζήτησε να το ιδή,και αφού το άπλωσεν εις τα γόνατά του,έπειτα έβγαλε την μάχαιράν του και την εμέτρησε με το φιρμάνι λέγοντας:

-Μωρέ Δεσπότη,πώ σύ γλέπεις το μακαίρα μου πόσο είναι μεγκάλο,ένα παλάμπα(μία μιθαμή)από το φερμάνα το δικό σου!Πώ να με δίνης τα γρόσια!» και ετελείωσε με μίαν ύβριν και δία το φερμάνι και δία τον εκδόντα τούτο. «Και έτσι έπειτα η Πανιερότης του βιαζόμενος και δυναστευόμενος τα επλήρωσεν»(Βλέπ. Η κατά Κοσμάν τον Θεσπρωτόν Γεωγραφία Αλβανίας και Ηπείρου-Άθαν.Παπαχαρίση-Ανάτυπον Βορ. Ηπείρου σελίς 11).

Στα 1856 το Χάτι Χουμαγιούν(Υψιστόν Διάταγμα)καθιέρωσε την ισότητα των Οθωμανών και άλλων υπηκόων του Οθωμανικού Κράτους. Όμως αυτή η ισότης των υπηκόων του ουσία αφαιρούσε τα προνόμια των Πατριαρχών και Επισκόπων. Έτσι ζητήματα υπαγόμενα στη δικαιοδοσία των επισκόπων και συνδεδεμένα με την εκκλησία μεταφέρονταν στη δικαιοδοσία του Οθωμανικού δικαίου δηλ. του Κατή.

Μεσελέδες.

Οι Μεσελέδες αναφέρονται σε Χριστιανούς και Μουσουλμάνους,γιατί και αυτοί είναι Χριστιανοί «γυρισμένοι».

Ο Επίσκοπος Κοσμάς και οι καμπάνες.

-Ο Κοσμάς Ευμορφόπουλος επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως δυνατός και καπετάνιος στην καρδιά. Οι εκκλησίες στο Αργυρόκαστρο χαμηλές, αρχίζαν δύο μέτρα κάτω από την γη, το ύψος τους δεν μπορούσε να φθάση τα τριγυρινά σπίτια. Που ν’αφήσουν οι Τούρκοι ν’ανέβη ψηλότερα εκκλησιά. Γιά να κατέβαινες στον Ταξιάρχη του Αργυροκάστρου έπρεπε να μετρήσης δέκα τρία σκαλιά,από 0,20 πόντους το καθένα=2,60 μέτρα κάτω από τη γή!Για καμπάνα ούτε λόγος. Σήμαντρα μόνο μέχρι το 1908, στην επανάσταση των Νεοτούρκων και το Σύνταγμα. Τότε επιτραπήκαν και οι καμπάνες, που διαλάλησαν κατά κάποιον τρόπον μιά σχετική ελευθερία. Ο Κοσμάς λοιπόν, στην εποχή του φόβου κατάφερε με ενεργειές του και έφερε μιά καμπάνα παρά τις αντιρρήσεις των επιτρόπων.

Οι τελευταίοι θορυβήθηκαν.

-Εγώ την κρεμώ,εγώ την χτυπώ! Τι έχετε σείς; Θα ρθούν οι Τούρκοι; Εγώ θα βγώ μπροστά! -Όχι! Οι επίτροποι. Την πήρε και την έστειλε στη Δρόπολη, στα ελληνικά χωριά.

Ο Επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως Γρηγόριος.

Ο Γρηγόριος, επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως, δεν ήταν πού εγγράμματος, μα πράος και δίκαιος. Ελαστικός στους φόρους. Οι φόροι της Μητροπόλεως ρίχνονταν κατά στεφάνια.Ο Γρηγόριος έπαιρνε 2 λίρες στα στέφανα του εμπόρου.Τίποτε,όταν ο γαμπρός ήταν φτωχός. Τελετουργούσε μόνο στην εκκλησία. Όταν τον ζητούσαν στα σπίτια, απαντούσε ότι δεν κάνει θέατρο και ότι μόνο στην εκκλησία τελετουργεί.

Κάποτε ο Γρηγόριος είχε πάει στη Δρόβιανη για επιθεώρηση των Σχολείων. Έτυχε να πεθάνη ένας Δροβιανίτης. Ο υιός του νεκρόυ προσέφυγε στον Γρηγόριο, πού παραπιδημούσε εκεί και εζήτησε να τελέση τη νεκρώσιμη ακολουθία του πατέρα του. Κατατοπισμένος για την οικονομική κατάστασι της οικογενείας του νεκρού ο Γρηγόριος σε σχετική ερώτηση του ζήτησε πέντε λίρες για αμοιβή. Δυσανασχέτησε ο νέος.

-Άν θέλης κουδούνια, του απαντάει ο Δεσπότης, θα τα πληρώσης, ειδεμή πάρε πέντε παπάδες από ένα μετζήτι στον καθέναν είναι πέντε μετζήτια. Και η δέησή τους είναι και ισχυρότερη από τη δική μου, διότι αυτοί είναι παντρεμένοι και έχουν και παιδιά.

Αυτή η παρρησία τον έφερε σε αντίθεση με πολλούς και τελικά και με το Πατριαρχείο, που προκάλεσε την καθαίρεσή του. Ο Γρηγόριος όμως ήταν ισχυρογνώμων και δεν εννοούσε να το κουνήση από τη Μητρόπολη. Επί πλέον είχε στενό φίλο τον μουτεσαρίφη. Οι άνθρωποι του Πατριαρχείου ερχόνταν και πηγαίναν με γράμματα και η κατάσταση οξύνονταν.

-Άγιε, του είπε ο μουτεσαρίφης, δεν μπορώ άλλο γιατί κινδυνεύω εγώ! Τον κατέβασαν διά της βίας επάνω στη βελέντζα από τη Μητρόπολη.

Αλεξ. Χ. Μαμμόπουλου, « Ήπειρος» Λαογραφικά- Ηθογραφικά- Εθνογραφικά, Τόμος Α, Αθήναι 1961. (σελ 4-11)

http://www.pelasgoskoritsas.gr/