Κοσμοϊστορικές αλλαγές επέφερε ο Δεκέμβρης του 1990 σε όλη την Ευρώπη και ανάλογες και για τις δικές μας περιοχές και την κοινότητα μας. Η ιστορικότητα μάλιστα των γεγονότων που έλαβαν χώρα είναι τέτοια που ίσως δεν την έχουμε απολύτως καταστήσει μέρος της κοινοτικής μας συνείδησης. Είναι απ’ τα ιστορικά φαινόμενα που κοινώς λέμε μας ξεπερνούν… Ίσως διότι συνέπεσαν και με την μαζική απομάκρυνση απ’ την πατρώα γης μεγάλου μέρους του ανθρώπινου δυναμικού μας, δεν προσδίνουμε την πρέπουσα σημασία σε όσα συνταρακτικά αποτελούν κομμάτι της πρόσφατης ιστορίας μας…
Κορυφαίο αυτών των γεγονότων η ανάκτηση και πάλι της χαμένης ελευθερίας στην δημόσια ομολογία και άσκηση της πίστης των πατέρων, της Ορθοδοξίας. Μαζί με την αποποινικοποίηση της μετανάστευσης, την νομιμοποίηση του κομματικού πλουραλισμού, θεσμοθετήθηκαν και οι θρησκευτικές ελευθερίες.
Μετά από 23 χρόνια απόλυτης και δια του Συντάγματος ανακήρυξης της Αλβανία ως άθεο κράτος, αλλά και του ύπουλου διωγμού της Εκκλησίας που είχε προηγηθεί ήδη απ’ το 1945, η επάνοδος της ελευθερίας στη λατρεία σε ότι αφορά στην Εθνική Ελληνική Μειονότητα αποτελεί το πιο ουσιαστικό παράγοντα για την αναζωογόνηση της μαζί με την ελεύθερη επικοινωνία με την Ελλάδα - τη Μητέρα Πατρίδα.
Εξ ου και απ’ τις πρώτες κοινότητες των Ορθοδόξων και όχι μόνο που εκδήλωσαν εμπράκτως την άσκηση σε συνθήκες ελευθερίας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων έναντι της πίστης, ήταν οι δικές μας, ελληνικές κοινότητες. Ο διωγμός είχε αφήσει λίγα μέσα και κυρίως ανθρώπινα. Είχαν ήδη μεγαλώσει δύο γενιές στα σχολεία της κομουνιστικής κατήχησης και της αθεΐας. Κυρίως δεν είχαν επιβιώσει παρά ελάχιστοι ιερείς. Η ηλικία, οι κακουχίες και κυρίως όπως τα στοιχεία αποδεικνύουν η ψυχολογική κατάπτωση πολλών μετά τον βίαιο αποσχηματισμό το 1967, πολλοί κληρικοί πέθαναν αμέσως μετά την απαγόρευση της λατρείας και το κλείσιμο των ναών. Στην ευρύτερη περιοχή της Μητροπόλεως Αργυροκάστρου είχαν επιβιώσει μόλις πέντε ιερείς, εκ των οποίων δύο μόνο μπορούσαν να τελέσουν τα μυστήρια και τις ακολουθίες.
Εξ ου και είναι ιστορικό γεγονός ότι στις 12 Δεκεμβρίου 1990, δύο μόλις μέρες μετά τα διατάγματα της πολιτείας για την ελευθερία, στη Δερβιτσάνη και στο Παρεκκλήσι της Παναγίας, τελέστηκε η πρώτη Δέηση μετά το διωγμό με τον συγχωρεμένο πια πατέρα Μιχαήλ Ντάκο. Αναλόγως την ίδια μέρα στον Άγιο Σπυρίδωνα στο Βεράτι οι πιστοί με τον διάκονο Ευάγγελο τέλεσαν την ακολουθία του Αγίου…
Και ακολούθησαν μετά τα πρώρα Χριστούγεννα. Είχε μάλιστα έρθει και ιερατική στολή για τον π. Μιχαήλ, καθώς στην πρώτη εκείνη επιστροφή στο Ναό δεν είχε παρά κάποια απομίμηση της. Στους Βουλιαράτες λειτούργησε για Χριστούγεννα και ο συγχωρεμένος ιερέας Γεώργιος Ζάρος, ενώ οι νέοι στους Ζερβάτες εκδηλώνοντας τη χαρά τους μετέφεραν αγκαλιά στο Ναό της Παναγίας τον αιωνόβιο σχεδόν μακαρίτη πατέρα Κωνσταντίνο Μπατζάκη για να τους κάνει την ακολουθία. Ανάλογα και στην Τσερκοβίτσα και τη Δίβρη, ή την Πλάκα όπου είχαν επιβιώσει οι ιερείς. Και το Βούνο της Χιμάρας επίσης…
Ήταν το ελάχιστο αυτό διασωθέν που προσάγαμε στο Κύριο της Δόξης που είχε απελευθερώσει τον λαό του απ’ τα δεσμά της αθεϊστικής σκλαβιάς. Και προφανώς τη λαχτάρα. Λαχτάρα για την πίστη την Ορθόδοξη, για την ελευθερία. Λαχτάρα και ελπίδα ότι ο τόπος μπορούσε να ανασάνει και να αναστηθεί.
Και μαζί μια ανησυχία τι ακολουθεί. Ήταν λίγα αυτά για να αποτελέσουν βάση για την αναδιοργάνωση της Εκκλησίας και κυρίως την κανονική της λειτουργία.
Με προσμονή και φτώχεια και ανησυχία αναμέναμε εκείνα τα Χριστούγεννα. Έμοιαζε ο Δεκέμβρης με εκείνο τον πρώτο Δεκέμβρη όπου στη Βηθλεέμ γεννήθηκε ο Σωτήρας που αναμέναμε. Ήρθε ο ερχόμενος…
Και εν ονόματι Του λίγους μήνες ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος που έμελε να αναστήσει ουσιαστικά και να ανεβάσει την Εκκλησία μας σε επίπεδα δόξης που καμιά φαντασία δεν μπορούσε τότε να υποψιαστεί καν.
Έτσι τον αναμέναμε. Με λίγα, μ’ αυτά που είχαν περισσέψει ή καλύτερα που είχε κρύψει καλά στην κοινοτική του συνείδηση το διασκορπισμένο ποίμνιο της μαρτυρικής αυτής γης.
30 χρόνια πριν – τα πρώρα ελεύθερα και πάλι Χριστούγεννα. Στην ουσία ήταν τα Χριστούγεννα της αναμονής για τον Αρχιεπίσκοπο που με τόση αγάπη έσκυψε και ίασε τις πληγές και τους μώλωπες μας απ’ τους διωγμούς. Αποκατέστησε το καταστραμμένο θυσιαστήριο της Εκκλησίας μας. Δίδαξε δια ζώσης το βασικό μάθημα της αγάπης ώστε να αναγεννηθεί η εκβαρβαρωμένη ψυχή της κοινωνίας μας και τους καθενός μας…
