Έχει καθιερώσει ο Μητροπολίτης Αργυροκάστρου κ. Δημήτριος, την τρίτη του Νοέμβρη Κυριακή, να γιορτάζεται η Μνήμη των Αγίων της Μητροπόλεως. Για το ποίμνιο της δε, κλήρο και λαό, είναι ευκαιρία επίσης εορτασμού και της επετείου της χειροτονίας και ενθρονίσεως του τοπικού ποιμενάρχη. Ενώ έως το 2006 Τοποτηρητής Μητροπολίτης της Μητρόπολης Αργυροκάστρου ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος, με την έγκριση αρχές Νοεμβρίου του Νέου Καταστατικού Χάρτη της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας στην Αλβανία, έγινε και η εκλογή του έως τότε συνεργάτη του και Πρωτοσυγκελεύοντος στην Μητρόπολη π. Δημητρίου εκ της αδελφότης της Αγίας Αικατερίνης του Σινά για την πλήρωση της θέσης του Μητροπολίτη. Στις 16 Νοεμβρίου στον Ι. Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στα Τίρανα έγινε η εις Επίσκοπο χειροτονία του και την Κυριακή 26 Νοεμβρίου μέσα σε μια πραγματικά πανηγυρική ατμόσφαιρα η Ενθρόνιση του στο Αργυρόκαστρο.
Εκτάκτως όμως φέτος η διπλή αυτή γιορτή μεταφέρεται για την Κυριακή, 13 Νοεμβρίου καθώς το επόμενο Σάββατο 19 Νοεμβρίου είναι προγραμματισμένη κεντρική εκδήλωση των Ορθοδόξων Νέων, στα Τίρανα, αφιερωμένη μάλιστα στην συμπλήρωση 50 χρόνων απ’ την χειροτονία σε Επίσκοπο του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου.
Να επισημανθεί ότι η Γιορτή της Μητρόπολης Αργυροκάστρου δημιουργεί ουσιαστικά συνείδηση για τα σπουδαία γεγονότα που τιμά: αφενός μεν τους αγίους που γεννήθηκαν ή έζησαν και έδρασαν στα μέρη αυτά και έχουν ζωντανή την παρουσία τους και στηρίζουν με τις πρεσβείες του έργο που συντελείται, και αφετέρου το γεγονός ότι μετά από τους πολυετείς αθεϊστικούς διωγμούς χάρη της σοφής καθοδήγησης του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου και της θυσιαστικής του προσφοράς όπως και του οικείου Μητροπολίτη Δημητρίου ανασυστάθηκε ουσιαστικά η εν λόγω ιστορική Μητρόπολη.
Για την ημέρα αυτή τελείται στον Καθεδρικό Ναό της Αναστάσεως του Χριστού η Θεία Λειτουργία ενώ ακολουθεί η γιορτή των μαθητών και μαθητριών στην παρακείμενη Αίθουσα Εκδηλώσεων του 9-Χρόνου Σχολείου «Πνοή Αγάπης» καθώς και σχετικές με την ημέρα πνευματική ομιλία.
Συντάσσεται με την καθοδήγηση του Μητροπολίτη και το ζήλο νέων επιστημόνων και ο πυρήνας για το Συναξάρι των τοπικών Αγίων, που δύναται αυξηθεί αριθμητικά και εμπλουτιστεί σε περιεχόμενο. Τιμούνται μαζί με τον Άγιο Κοσμά, προστάτη της Ιεράς Μητροπόλεως Αργυροκάστρου έτσι και κατά χρονολογική κατάταξη οι τοπικοί άγιοι: Δάναξ, Θερίνος, Δονάτος, Μεσίρος, Δονάτος εν Βουθρωτό μαρτυρήσας. Ευτύχιος επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως, Δονάτος επίσκοπος Ευροίας, Βαλεριανός επίσκοπος Φοινίκης, Κλαύδιος επίσκοπος Αγχιασμού, Περεγρίνος επίσκοπος Φοινίκης, Στέφανος επίσκοπος Βουθρωτού, Υπάτιος επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως, Ευθύμιος επίσκοπος Βουθρωτού, Κωνσταντίνος επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως, Ματθαίος επίσκοπος Βουθρωτού, Φίλιππος επίσκοπος Φοινίκης, Χριστόδωρος επίσκοπος Αγχιασμού Ευστάθιος επίσκοπος Φοινίκης, Κοσμάς επίσκοπος Δρυϊνουπόλεως, Δημήτριος επίσκοπος Βουθρωτού (οι επίσκοποι μετείχαν σε Οικουμενικές ή Τοπικές Συνόδους οι πατέρες των οποίων γιορτάζουν και σε άλλες ημέρες του κύκλου του εκκλησιαστικού έτους) Νείλος ο Εριχιώτης, Νήφων ο από Λουκόβου, Σοφιανός επίσκοπος Αργυροκάστρου, Χρήστος ο κηπουρός, Σωφρόνιος ο Αγιορείτης, Κοσμάς ο Αιτωλός, Νικήτας ο Οσιομάρτυς, Ιωάννης Αρναούτης.
Σ’ αυτούς θα μπορούσαν να προστεθούν και οι ιερείς που μαρτύρησαν κατόπιν βασανισμών που υπέστησαν στις ανακρίσεις και τις κρατήσεις του αθεϊστικού καθεστώτος ή δολοφονήθηκαν απ’ τους πρόσφατους διώκτες της Ορθοδόξου πίστεως σε περιοχές του Αργυροκάστρου, των Αγ. Σαράντα, της Χιμάρας και Πρεμετής.
Ειδική αναφορά αξίζει και η περίπτωση των ανωνύμων αγίων που μαρτύρησαν ως Χριστιανοί κατά του αιώνες των Οθωμανικών διωγμών. Ειδικά η ιστορική μνήμη είναι νωπή για τις σφαγές των Ορθοδόξων Χριστιανών στην ευρύτερη περιοχή της Μητροπόλεως κατά την περίοδο του Αλή Πασά ως Οθωμανού κρατούντα σ’ αυτή. ο Φρανσουά Πουκεβίλ μας αναφέρει στο έργο του σε 4 τόμους “Histoire de la Grece depuis 1740 jusque en 1824” την εξής διήγηση στην πεδιάδα του Δελβίνου (Καλάσα – Καμενίτσα - Παλιαυλή) και του Αγίου Βασιλείου - Λουκόβου : «…Παρθένοι και Έλληνες νεανία έβαινον προς το Ιερόν, ότε Τούρκοι, οίτινες είχον ήδη βοηθούμενοι υπό του σκότους πλησιάσει, παραβιάζοντες τα θύρας της εκκλησίας εφορμώσιν οιονεί αίματος διψώσαι τίγρεις κατά των ανυπεράσπιστων ανθρώπων. Οι ιερείς εν τη αγία τραπέζη κατεσφάγησαν: άνδρες, γυναίκες, παιδία πίπτουσιν υπό το ξίφος των δολοφόνων, όσοι δε εσώθησαν εκ τύχης έβλεπον φλόγας μετά καπνού εκ των οικιών αυτών ανυψούμενας προς τον ουρανόν. Έντρομοι και αγνοούντες πως και που να φύγωσιν, οι ευκινητότεροι κατεδιώχθησαν δεινώς, αλλ’ απέθανον και ούτοι δια της χειρός των δημίων, ώστε παρέτεινον μόνον των αγωνίαν των: διότι το φως της επιούσης ημέρας απεκάλυψεν αυτοίς τον Γιουσούφ Αράπην, ανηλεώς βασανίσαντα μετά την σφαγήν τους σωθέντας.
Εν τη φρικώδη ταύτη καταστροφή οικογέναια εκ δεκατεσσάρων συγκειμένη ατόμων απεγχονίσθη επί του αυτού δένδρου, όπερ, συνεπεία του γεγονότος τούτου, επί μακρόν εκάλουν ελαίαν των μαρτύρων. Άλλοι κατεμελίσθησαν ή εκάησαν ζώντες, θεωρούμενοι ευτυχείς και ιδιαιτέραν χαίροντες εύνοιαν αν απεκεφαλίζοντο. Ούτως εξοντώθησαν οι λαοί δύο κυριοτέρων κωμοπόλεων της Ακροκεραυνία, εις εξ χιλιάδας ανερχόμενοι, ο δε τρόμος ον ενέσπειρεν η αιματοχυσία αύτη επήνεγκε την υποταγήν όλων των χωρίων της παραλίας μέχρι του λιμένος Πανόρμου, τον οποίον ενίσχυσεν ο σατράπης, όπως και την μονήν του αγίου Βασιλείου, ης οι μοναχοί δια του ξίφους απώλοντο…».
